古诗词大全

热度:177 作者: [汉朝] 晁错
类型:写雨|写风|写山|写水|写鸟|写马|写人|古文观止|农民|人情|人民|

圣王在上,而民不冻饥者,非能耕而食之,织而衣之也,为开其资财之道也。

故尧、禹有九年之水,汤有七年之旱,而国亡捐瘠者,以畜积多而备先具也。

今海内为一,土地人民之众不避汤、禹,加以亡天灾数年之水旱,而畜积未及者,何也?地有遗利,民有余力,生谷之土未尽垦,山泽之利未尽出也,游食之民未尽归农也。

民贫,则奸邪生。

贫生于不足,不足生于不农,不农则不地著,不地著则离乡轻家,民如鸟兽。

虽有高城深池,严法重刑,犹不能禁也。

夫寒之于衣,不待轻暖;饥之于食,不待甘旨;饥寒至身,不顾廉耻。

人情一日不再食则饥,终岁不制衣则寒。

夫腹饥不得食,肤寒不得衣,虽慈母不能保其子,君安能以有其民哉?明主知其然也,故务民于农桑,薄赋敛,广畜积,以实仓廪,备水旱, 故民可得而有也。

民者,在上所以牧之,趋利如水走下,四方无择也。

夫珠玉金银,饥不可食,寒不可衣,然而众贵之者,以上用之故也。

其为物轻微易藏,在于把握,可以周海内而无饥寒之患。

此令臣轻背其主,而民易去其乡,盗贼有所劝,亡逃者得轻资也。

粟米布帛生于地,长于时,聚于力,非可一日成也。

数石之重,中人弗胜,不为奸邪所利;一日弗得而饥寒至。

是故明君贵五谷而贱金玉。

今农夫五口之家,其服役者不下二人,其能耕者不过百亩,百亩之收不过百石。

春耕,夏耘,秋获,冬藏,伐薪樵,治官府,给徭役;春不得避风尘,夏不得避署热,秋不得避阴雨,冬不得避寒冻,四时之间,无日休息。

又私自送往迎来,吊死问疾,养孤长幼在其中。

勤苦如此,尚复被水旱之灾,急政暴虐,赋敛不时,朝令而暮改。

当具有者半贾而卖,无者取倍称之息;于是有卖田宅、鬻子孙以偿债者矣。

而商贾大者积贮倍息,小者坐列贩卖,操其奇赢,日游都市,乘上之急,所卖必倍。

故其男不耕耘,女不蚕织,衣必文采,食必粱肉;无农夫之苦,有阡陌之得。

因其富厚,交通王侯,力过吏势,以利相倾;千里游遨,冠盖相望,乘坚策肥,履丝曳缟。

此商人所以兼并农人,农人所以流亡者也。

今法律贱商人,商人已富贵矣;尊农夫,农夫已贫贱矣。

故俗之所贵,主之所贱也;吏之所卑,法之所尊也。

上下相反,好恶乖迕,而欲国富法立,不可得也。

方今之务,莫若使民务农而已矣。

欲民务农,在于贵粟;贵粟之道,在于使民以粟为赏罚。

今募天下入粟县官,得以拜爵,得以除罪。

如此,富人有爵,农民有钱,粟有所渫。

夫能入粟以受爵,皆有余者也。

取于有余,以供上用,则贫民之赋可损,所谓损有余、补不足,令出而民利者也。

顺于民心,所补者三:一曰主用足,二曰民赋少,三曰劝农功。

今令民有车骑马一匹者,复卒三人。

车骑者,天下武备也,故为复卒。

神农之教曰:“有石城十仞,汤池百步,带甲百万,而无粟,弗能守也。

”以是观之,粟者,王者大用,政之本务。

令民入粟受爵,至五大夫以上,乃复一人耳,此其与骑马之功相去远矣。

爵者,上之所擅,出于口而无穷;粟者,民之所种,生于地而不乏。

夫得高爵也免罪,人之所甚欲也。

使天下人入粟于边,以受爵免罪,不过三岁,塞下之粟必多矣。

陛下幸使天下入粟塞下以拜爵,甚大惠也。

窃窃恐塞卒之食不足用大渫天下粟。

边食足以支五岁,可令入粟郡县矣;足支一岁以上,可时赦,勿收农民租。

如此,德泽加于万民,民俞勤农。

时有军役,若遭水旱,民不困乏,天下安宁;岁孰且美,则民大富乐矣。

lùn guì shū
[ [ hàn cháo ] ] cháo cuò
shèng wáng zài shàng , , ér mín dòng zhě , , fēi néng gēng ér shí zhī , , zhī ér zhī , , wéi kāi cái zhī dào       
yáo yǒu jiǔ nián zhī shuǐ , , tāng yǒu nián zhī hàn , , ér guó wáng juān zhě , , chù duō ér bèi xiān       
jīn hǎi nèi wéi , , rén mín zhī zhòng tāng , , jiā wáng tiān zāi shù nián zhī shuǐ hàn , , ér chù wèi zhě , , ? ? yǒu , , mín yǒu , , shēng zhī wèi jìn kěn , , shān zhī wèi jìn chū , , yóu shí zhī mín wèi jìn guī nóng       
mín pín , , jiān xié shēng       
pín shēng , , shēng nóng , , nóng zhe , , zhe xiāng qīng jiā , , mín niǎo shòu       
suī yǒu gāo chéng shēn chí , , yán zhòng xíng , , yóu néng jìn       
hán zhī , , dài qīng nuǎn ; ; zhī shí , , dài gān zhǐ ; ; hán zhì shēn , , lián chǐ       
rén qíng zài shí , , zhōng suì zhì hán       
shí , , hán , , suī néng bǎo , , jun1 ān néng yǒu mín zāi ? ? míng zhǔ zhī rán , , mín nóng sāng , , báo liǎn , , guǎng 广 chù , , shí cāng lǐn , , bèi shuǐ hàn , ,        mín ér yǒu       
mín zhě , , zài shàng suǒ zhī , , shuǐ zǒu xià , , fāng       
zhū jīn yín , , shí , , hán , , rán ér zhòng guì zhī zhě , , shàng yòng zhī       
wéi qīng wēi cáng , , zài , , zhōu hǎi nèi ér hán zhī huàn       
lìng chén qīng bèi zhǔ , , ér mín xiāng , , dào zéi yǒu suǒ quàn , , wáng táo zhě qīng       
shēng , , zhǎng shí , , , , fēi chéng       
shù shí zhī zhòng , , zhōng rén shèng , , wéi jiān xié suǒ ; ; ér hán zhì       
shì míng jun1 guì ér jiàn jīn       
jīn nóng kǒu zhī jiā , , zhě xià èr rén , , néng gēng zhě guò bǎi , , bǎi zhī shōu guò bǎi shí       
chūn gēng , , xià yún , , qiū huò , , dōng cáng , , xīn qiáo , , zhì guān , , gěi yáo ; ; chūn fēng chén , , xià shǔ , , qiū yīn , , dōng hán dòng , , shí zhī jiān , , xiū       
yòu sòng wǎng yíng lái , , diào wèn , , yǎng zhǎng yòu zài zhōng       
qín , , shàng bèi shuǐ hàn zhī zāi , , zhèng bào nuè , , liǎn shí , , cháo lìng ér gǎi       
dāng yǒu zhě bàn jiǎ ér mài , , zhě bèi chēng zhī ; ; shì yǒu mài tián zhái sūn cháng zhài zhě       
ér shāng jiǎ zhě zhù bèi , , xiǎo zhě zuò liè fàn mài , , cāo yíng , , yóu dōu shì , , chéng shàng zhī , , suǒ mài bèi       
nán gēng yún , , cán zhī , , wén cǎi , , shí liáng ròu ; ; nóng zhī , , yǒu qiān zhī       
yīn hòu , , jiāo tōng wáng hóu , , guò shì , , xiàng qīng ; ; qiān yóu áo , , guàn gài xiàng wàng , , chéng jiān féi , , gǎo       
shāng rén suǒ jiān bìng nóng rén , , nóng rén suǒ liú wáng zhě       
jīn jiàn shāng rén , , shāng rén guì ; ; zūn nóng , , nóng pín jiàn       
zhī suǒ guì , , zhǔ zhī suǒ jiàn ; ; zhī suǒ bēi , , zhī suǒ zūn       
shàng xià xiàng fǎn , , hǎo è guāi , , ér guó , ,       
fāng jīn zhī , , ruò shǐ 使 mín nóng ér       
mín nóng , , zài guì ; ; guì zhī dào , , zài shǐ 使 mín wéi shǎng       
jīn tiān xià xiàn guān , , bài jué , , chú zuì       
, , rén yǒu jué , , nóng mín yǒu qián , , yǒu suǒ xiè       
néng shòu jué , , jiē yǒu zhě       
yǒu , , gòng shàng yòng , , pín mín zhī sǔn , , suǒ wèi sǔn yǒu , , lìng chū ér mín zhě       
shùn mín xīn , , suǒ zhě sān : : yuē zhǔ yòng , , èr yuē mín shǎo , , sān yuē quàn nóng gōng       
jīn lìng mín yǒu chē zhě , , sān rén       
chē zhě , , tiān xià bèi , , wéi       
shén nóng zhī jiāo yuē : : yǒu shí chéng shí rèn , , tāng chí bǎi , , dài jiǎ bǎi wàn , , ér , , néng shǒu       
shì guān zhī , , zhě , , wáng zhě yòng , , zhèng zhī běn       
lìng mín shòu jué , , zhì shàng , , nǎi rén ěr , , zhī gōng xiàng yuǎn       
jué zhě , , shàng zhī suǒ shàn , , chū kǒu ér qióng ; ; zhě , , mín zhī suǒ zhǒng , , shēng ér       
gāo jué miǎn zuì , , rén zhī suǒ shèn       
shǐ 使 tiān xià rén biān , , shòu jué miǎn zuì , , guò sān suì , , sāi xià zhī duō       
xià xìng shǐ 使 tiān xià sāi xià bài jué , , shèn huì       
qiè qiè kǒng sāi zhī shí yòng xiè tiān xià       
biān shí zhī suì , , lìng jun4 xiàn ; ; zhī suì shàng , , shí shè , , shōu nóng mín       
, , jiā wàn mín , , mín qín nóng       
shí yǒu jun1 , , ruò zāo shuǐ hàn , , mín kùn , , tiān xià ān níng ; ; suì shú qiě měi , , mín
热度:217 作者: [汉朝] 贾谊
类型:写风|写水|写马|写人|古文观止|故国|写草|乡风|写云|江河|制度|

臣窃惟事势,可为痛哭者一,可为流涕者二,可为长太息者六,若其它背理而伤道者,难遍以疏举。

进言者皆曰天下已安已治矣,臣独以为未也。

曰安且治者,非愚则谀,皆非事实知治乱之体者也。

夫抱火厝之积薪之下而寝其上,火未及燃,因谓之安,方今之势,何以异此!本末舛逆,首尾衡决,国制抢攘,非甚有纪,胡可谓治!陛下何不一令臣得熟数之于前,因陈治安之策,试详择焉! 夫射猎之娱,与安危之机孰急?使为治劳智虑,苦身体,乏钟鼓之乐,勿为可也。

乐与今同,而加之诸侯轨道,兵革不动,民保首领,匈叙宾服,四荒乡风,百姓素朴,狱讼衰息。

大数既得,则天下顺治,海内之气,清和咸理,生为明帝,没为明神,名誉之美,垂于无穷。

《礼》祖有功而宗有德,使顾成之庙称为太宗,上配太祖,与汉亡极。

建久安之势,成长治之业,以承祖庙,以奉六亲,至孝也;以幸天下,以育群生,至仁也;立经陈纪,轻重同得,后可以为万世法程,虽有愚幼不肖之嗣,犹得蒙业而安,至明也。

以陛下之明达,因使少知治体者得佐下风,致此非难也。

其具可素陈于前,愿幸无忽。

臣谨稽之天地,验之往古,按之当今之务,日夜念此至孰也,虽使禹舜复生,为陛下计,亡以易此。

夫树国固,必相疑之势也,下数被其殃,上数爽其忧,甚非所以安上而全下也。

今或亲弟谋为东帝,亲兄之子西乡而击,今吴又见告矣。

天子春秋鼎盛,行义未过,德泽有加焉,犹尚如是,况莫大诸侯权力且十此者乎! 然而天下少安,何也?大国之王幼弱未壮,汉之所置傅相方握其事。

数年之后,诸侯之王大抵皆冠,血气方刚,汉之傅相称病而赐罢,彼自丞尉以上徧置私人,如此,有异淮南、济北之为邪?此时而欲为治安,虽尧舜不治。

黄帝曰:“日中必,操刀必割。

”今令此道顺,而全安甚易;不肯早为,已乃堕骨肉之属而抗刭之,岂有异秦之季世乎!夫以天子之位,乘今之时,因天之助,尚惮以危为安,以乱为治,假设陛下居齐桓之处,将不合诸侯而匡天下乎?臣又以知陛下有所必不能矣。

假设天下如曩时,淮阴侯尚王楚,黥布王淮南,彭越王梁,韩信王韩,张敖王赵,贯高为相,卢绾王燕,陈狶在代,令此六七公者皆亡恙,当是时而陛下即天子位,能自安乎?臣有以知陛下之不能也。

天下肴乱,高皇帝与诸公倂起,非有仄室之势以豫席之也。

诸公幸者乃为中涓,其次仅得舍人,材之不逮至远也。

高皇帝以明圣威武即天子位,割膏腴之地以王诸公,多者百余城,少者乃三四十县,德至渥也,然其后十年之间,反者九起。

陛下之与诸公,非亲角材而臣之也,又非身封王之也,自高皇帝不能以是一岁为安,故臣知陛下之不能也。

然尚有可诿者,曰疏。

臣请试言其亲者。

假令悼惠王王齐,元王王楚,中子王赵,幽王王淮阳,共王王梁,灵王王燕,厉王王淮南,六七贵人皆亡恙,当是时陛下即位,能为治乎?臣又知陛下之不能也。

若此诸王,虽名为臣,实皆有布衣昆弟之心,虑无不帝制而天子自为者。

擅爵人,赦死罪,甚者或戴黄屋,汉法令非行也。

虽行不轨如厉王者,令之不肯听,召之安可致乎!幸而来至,法安可得加!动一亲戚,天下圜视而起,陛下之臣虽有悍如冯敬者,适启其口,匕首已陷其胸矣。

陛下虽贤,谁与领此? 故疏者必危,亲者必乱,已然之效也。

其异姓负强而动者,汉已幸胜之矣,又不易其所以然。

同姓袭是迹而动,既有徵矣,其势尽又复然。

殃祸之变未知所移,明帝处之尚不能以安,后世将如之何! 屠牛坦一朝解十二牛,而芒刃不顿者,所排击剥割,皆众理解也。

至于髋髀之所,非斤则斧。

夫仁义恩厚,人主之芒刃也;权势法制,人主之斤斧也。

今诸侯王皆众髋髀也,释斤斧之用,而欲婴以芒刃,臣以为不缺则折。

胡不用之淮南、济北?势不可也。

臣窃迹前事,大抵强者先反,淮阴王楚最强,则最先反;韩信倚胡,则又反;贯高因赵资,则又反;陈狶兵精,则又反;彭越用梁,则又反;黥布用淮南,则又反;卢绾最弱,最后反。

长沙乃在二万五千户耳,功少而最完,势疏而最忠,非独性异人也,亦形势然也。

曩令樊、郦、绛、灌据数十城而王,今虽以残亡可也;令信、越之伦列为彻侯而居,虽至今存可也。

然则天下之大计可知已。

欲诸王之皆忠附,则莫若令如长沙王,欲臣子之勿菹醢,则莫若令如樊郦等;欲天下之治安,莫若众建诸侯而少其力。

力少则易使以义,国小则亡邪心。

令海内之势如身之使臂,臂之使指,莫不制从。

诸侯之君不敢有异心,辐凑并进而归命天子,虽在细民,且知其安,故天下咸知陛下之明。

割地定制,令齐、赵、楚各为若干国,使悼惠王、幽王、元王之子孙毕以次各受祖之分地,地尽而止,及燕、梁它国皆然。

其分地众而子孙少者,建以为国,空而置之,须其子孙生者,举使君之。

诸侯之地其削颇入汉者,为徙其侯国,及封其子孙也,所以数偿之;一寸之地,一人之众,天子亡所利焉,诚以定治而已,故天下咸知陛下之廉。

地制壹定,宗室子孙莫虑不王,下无倍畔之心,上无诛伐之志,故天下咸知陛下之仁。

法立而不犯,令行而不逆,贯高、利几之谋不生,柴奇、开章不计不萌,细民乡善,大臣致顺,故天下咸知陛下之义。

卧赤子天下之上而安,植遗腹,朝委裘,而天下不乱。

当时大治,后世诵圣。

壹动而五业附,陛下谁惮而久不为此? 天下之势方病大瘇。

一胫之大几如要,一指之大几如股,平居不可屈信,一二指搐,身虑亡聊。

失今不治,必为锢疾,后虽有扁鹊,不能为已。

病非徒瘇也,又苦蹠戾。

元王之子,帝之从弟也,今之王者,从弟之子也。

惠王之子,亲兄子也;今之王者,兄子之子也。

亲者或亡分地以安天下,疏者或制大权以逼天子,臣故曰非徒病瘇也,又苦蹠戾。

可痛哭者,此病是也。

天下之势方倒县。

凡天子者,天下之首,何也?上也。

蛮夷者,天下之足,何也?下也。

今匈奴嫚娒侵掠,至不敬也,为天下患,至亡已也,而汉岁金絮采缯以奉之。

夷狄征令,是主上之操也;天子共贡,是臣下之礼也。

足反居上,首顾居下,倒县如此,莫之能解,犹为国有人乎?非亶倒县而已,又类辟,且病痱。

夫辟者一面病,痱者一方痛。

今西边北边之郡,虽有长爵不轻得复,五尺以上不轻得息,斥候望烽燧不得卧,将吏被介胄而睡,臣故曰一方病矣。

医能治之,而上不使,可为流涕者此也。

陛下何忍以帝皇之号为戎人诸侯,势既卑辱,而祸不息,长此安穷!进谋者率以为是,固不可解也,亡具甚矣。

臣窃料匈奴之众不过汉一大县,以天下之大困于一县之众,甚为执事者羞之。

陛下何不试以臣为属国之官以主匈奴?行臣之计,请必系单于之颈而制其命,伏中行说而笞其背,举匈奴之众唯上之令。

今不猎猛敌而猎田彘,不搏反寇而搏畜菟,玩细娱而不图大患,非所以为安也。

德可远施,威可远加,而直数百里外威令不信,可为流涕者此也。

今民卖僮者,为之绣衣丝履偏诸缘,内之闲中,是古天子后服,所以庙而不宴者也,而庶人得以衣婢妾。

白縠之表,薄纨之里, 以偏诸,美者黼绣,是古天子之服,今富人大贾嘉会召客者以被墙。

古者以奉一帝一后而节适,今庶人屋壁得为帝服,倡优下贱得为后饰,然而天下不屈者,殆未有也。

且帝之身自衣皁绨,而富民墙屋被文绣;天子之后以缘其领,庶人孽妾缘其履:此臣所谓舛也。

夫百人作之不能衣一人,欲天下亡寒,胡可得也?一人耕之,十人聚而食之,欲天下亡饥,不可得也。

饥寒切于民之肌肤,欲其亡为奸邪,不可得也。

国已屈矣,盗贼直须时耳,然而献计者曰“毋动”,为大耳。

夫俗至大不敬也,至亡等也,至冒上也,进计者犹曰“毋为”,可为长太息者此也。

商君遗礼义,弃仁恩,并心于进取。

行之二岁,秦俗日败。

故秦人家富子壮则出分,家贫子壮则出赘。

借父耰鉏,虑有德色;母取箕帚,立而谇语。

抱哺其于,与公并倨;妇姑不相说,则反唇而相稽。

其慈子耆利,不同禽兽者亡几耳。

然并心而赴时犹曰蹶六国,兼天下。

功成求得矣,终不知反廉愧之节,仁义之厚。

信并兼之法,遂进取之业,天下大败,众掩寡,智欺愚,勇威怯,壮陵衰,其乱至矣,是以大贤起之,威震海内,德从天下。

曩之为秦者,今转而为汉矣。

然其遗风余俗,犹尚未改。

今世以侈靡相竞,而上亡制度,弃礼谊,捐廉耻日甚,可谓月异而岁不同矣。

逐利不耳,虑非顾行也,今其甚者杀父兄矣。

盗者剟寝户之帘,搴两庙之器,白昼大都之中剽吏而夺之金。

矫伪者出几十万石粟,赋六百余万钱,乘传而行郡国,此其亡行义之尤至者也。

而大臣特以簿书不报,期会之间,以为大故。

至于俗流失,世坏败,因恬而不知怪,虑不动于耳目,以为是适然耳。

夫移风易俗,使天下回心而乡道,类非俗吏之所能为也。

俗吏之所务,在于刀笔筐箧,而不知大体。

陛下又不自忧,窃为陛下惜之。

夫立君臣,等上下,使父子有礼,六亲有纪,此非天之所为,人之所设也。

夫人之所设,不为不立,不植则僵,不修则坏。

《管子》曰:“礼义廉耻,是谓四维;四维不张,国乃灭亡。

”使管子愚人也则可,管子而少知治体,则是岂可不为寒心哉!秦灭四维而不张,故君臣乖乱,六亲殃戮,奸人并起,万民离叛,凡十三岁,而社稷为虚。

今四维犹未备也,故奸人几幸,而众心疑惑。

岂如今定经制,令君君臣臣,上下有差,父子六亲各得其宜,奸人亡所几幸,而群臣众信,是不疑惑!此业一定,世世常安,而后有所持循矣。

若夫经制不定,是犹度江河亡维楫,中流而遇风波,舩必覆矣。

可为长太息者此也。

夏为天子,十有余世,而殷受之。

殷为天子,二十余世,而周受之。

周为天子,三十余世,而秦受之。

秦为天子,二世而亡。

人性不甚相远也,何三代之君有道之长,而秦无道之暴也?其故可知也。

古之王者,太子乃生,固举以礼,使士负之,有司齐肃端冕,见之南郊,见于天也。

过阙则下,过庙则趋,孝子之道也。

故自为赤子而教固已行矣。

昔者成王幼在襁抱之中,召公为太保,周公为太傅,太公为太师。

保,保其身体;傅,传之德义;师,道之教训:此三公之职也。

于是为置三少,皆上大夫也,曰少保、少傅、少师,是与太子宴者也。

故乃孩子提有识,三公、三少固明孝仁礼义以道习之,逐去邪人,不使见恶行。

于是皆选天下之端士孝悌博闻有道术者以卫翼之,使与太子居处出入。

故太子乃生而见正事,闻正言,行正道,左右前后皆正人也。

夫习与正人居之,不能毋正,犹生长于齐不能不齐言也;习与不正人居之,不能毋不正,犹生长于楚之地不能不楚言也。

故择其所耆,必先受业,乃得尝之;择其所乐,必先有习,乃得为之。

孔子曰:“少成若天性,习贯如自然。

”及太子少长,知妃色,则入于学。

学者,所学之官也。

《学礼》曰:“帝入东学,上亲而贵仁,则亲疏有序而恩相及矣;帝入南学,上齿而贵信,则长幼有差而民不诬矣;帝入西学,上贤而贵德,则圣智在位而功不遗矣;帝入北学,上贵而尊爵,则贵贱有等而下不 矣;帝入太学,承师问道,退习而考于太傅,太傅罚其不则而匡其不及,则德智长而治道得矣。

此五学者既成于上,则百姓黎民化辑于下矣。

”及太于既冠成人,免于保傅之严,则有记过之史,彻膳之宰,进善之旌,诽谤之木,敢谏之鼓。

瞽史诵诗,工诵箴谏,大夫进谋,士传民语。

习与智长,故切而不媿;化与心成,故中道若性。

三代之礼:春朝朝日,秋暮夕月,所以明有敬也;春秋入学,坐国老,执酱而亲馈之,所以明有孝也;行以鸾和,步中《采齐》,趣中《肆夏》,所以明有度也;其于禽兽,见其生不食其死,闻其声不食其肉,故远庖厨,所以长恩,且明有仁也。

夫三代之所以长久者,以其辅翼太子有此具也。

及秦而不然。

其俗固非贵辞让也,所上者告讦也;固非贵礼义也,所上者刑罚也。

使赵高傅胡亥而教之狱,所习者非斩劓人,则夷人之三族也。

故胡亥今日即位而明日射人,忠谏者谓之诽谤,深计者谓之妖言,其视杀人若艾草菅然。

岂惟胡亥之性恶哉?彼其所以道之者非其理故也。

鄙谚曰:“不习为吏,视已成事。

”又曰:“前车覆,后车诫。

”夫三代之所以长久者,其已事可知也;然而不能从者,是不法圣智也。

秦世之所以亟绝者,其辙迹可见也;然而不避,是后车又将覆也。

夫存亡之变,治乱之机,其要在是矣。

天下之命,县于太子;太子之善,在于早谕教与选左右。

夫心未滥而先谕教,则化易成也;开于道术智谊之指,则教之力也。

若其服习积贯,则左右而已。

夫胡、粤之人,生而同声,耆欲不异,及其长而成俗,累数译而不能相通,行者有虽死而不相为者,则教习然也。

臣故曰选左右早谕教最急。

夫教得而左右正,则太子正矣,太子正而天下定矣。

《书》曰:“一人有庆,兆民赖之。

”此时务也。

凡人之智,能见已然,不能见将然。

夫礼者禁于将然之前,而法者禁于己然之后,是故法之所用易见,而礼之所为生难知也。

若夫庆赏以劝善,刑罚以惩恶,先王执此之政,坚如金石,行此之令,信如四时,据此之公,无私如天地耳,岂顾不用哉?然而曰礼云礼云者,贵绝恶于未萌,而起教于微眇,使民日迁善远罪而不自知也。

孔于曰:“听讼,吾犹人也,必也使毋讼乎!”为人主计者,莫如先审取舍,取舍之极定于内,而安危之萌应于外矣。

安者非一日而安也,危者非一日而危也,皆以积渐然,不可不察也。

人主之所积,在其取舍,以礼义治之者,积礼义;以刑罚治之者,积刑罚。

刑罚积而民怨背,札义积而民和亲。

故世主欲民之善同,而所以使民善者或异。

或道之以德教,或殴之以法令。

道之以德教者,德教洽而民气乐;殴之以法令者,法令极而民风哀。

哀乐之感,祸福之应也。

秦王之欲尊宗庙而安子孙,与汤武同,然而汤武广大其德行,六七百岁而弗失,秦王治天下,十余岁则大败。

此亡它故矣,汤武之定取舍审而秦王之定取舍不审矣。

夫天下,大器也。

今人之置器,置诸安处则安,置诸危处则危。

天下之情与器亡以异,在天子之所置之。

汤武置天下于仁义礼乐,而德泽洽,禽兽草木广裕,德被蛮貊四夷,累子孙数十世,此天下所共闻也。

秦王置天下于法令刑罚,德泽亡一有,而怨毒盈于世,下憎恶之如仇,祸几及身,子孙诛绝,此天下之所共见也。

是非其明效大验邪!人之言曰:“听言之道,必以其事观之,则言者莫敢妄言。

”今或言礼谊之不如法令,教化之不如刑罚,人主胡不引殷、周、秦事以观之也? 人主之尊譬如堂,群臣如陛,众庶如地。

故陛九级上,廉远地,则堂高;陛亡级,廉近地,则堂卑。

高者难攀,卑者易陵,理势然也。

故古者圣王制为等列,内有公卿大夫士,外有公侯伯子男,然后有官师小吏,延及庶人,等级分明,而天子加焉,故其尊不可及也。

里谚曰:“欲投鼠而忌器。

”此善谕也。

鼠近于器,尚惮不投,恐伤其器,况于贵臣之近主乎!廉耻节礼以治君子,故有赐死而亡戮辱。

是以黥劓之罪不及太夫,以其离主上不远也,礼不敢齿君之路马,蹴其刍者有罚;见君之几杖则起,遭君之乘车则下,入正门则趋;君之宠臣虽或有过,刑戮之罪不加其身者,尊君之故也。

此所以为主上豫远不敬也,所以体貌大臣而厉其节也。

今自王侯三公之贵,皆天子之所改容而礼之也,古天子之所谓伯父、伯舅也,而令与众庶同黥劓 刖笞 弃市之法,然则堂不亡陛乎?被戮辱者不泰迫乎?廉耻不行,大臣无乃握重权,大官而有徒隶亡耻之心乎?夫望夷之事,二世见当以重法者,投鼠而不忌器之习也。

臣闻之,履虽鲜不加于枕,冠虽敝不以苴履。

夫尝已在贵宠之位,天子改容而体貌之矣,吏民尝俯伏以敬畏之矣,今而有过,帝令废之可也,退之可也,赐之死可也,灭之可也;若夫束缚之,系緤之,输之司寇,编之徒官,司寇小吏詈骂而榜笞之,殆非所以令众庶见也。

夫卑贱者习知尊贵者之一旦,吾亦乃可以加此也,非所以习天下也,非尊尊贵贵之化也。

夫天子之所尝敬,众庶之所尝宠,死而死耳,贱人安宜得如此而顿辱之哉! 豫让事中行之君,智伯伐而灭之,移事智伯。

及赵灭智伯,豫让衅面吞炭,必报襄子,五起而不中。

人问豫子,豫子曰:“中行众人畜我,我故众人事之;智伯国士遇我,我故国士报之。

”故此一豫让也,反君事仇,行若狗彘,已而抗节致忠,行出乎列士,人主使然也。

故主上遇其大臣如遇犬马,彼将犬马自为也;如遇官徒,彼将官徒自为也。

顽顿亡耻, 诟亡节,廉耻不立,且不自好,苟若而可,故见利则逝,见便则夺。

主上有败,则因而挺之矣;主上有患,则吾苟免而已,立而观之耳;有便吾身者,则欺卖而利之耳。

人主将何便于此?群下至众,而主上至少也,所托财器职业者粹于群下也。

俱亡耻,俱苟妄,则主上最病。

故古者礼不及庶人,刑不至大夫,所以厉宠臣之节也。

古者大臣有坐不廉而废者,不谓不廉,曰“簠簋不饰”;坐污秽淫乱男女亡别者,不曰污秽,曰“帷薄不修”,坐罢软不胜任者,不谓罢软,曰“下官不职”。

故贵大臣定有其罪矣,犹未斥然正以呼之也,尚迁就而为之讳也。

故其在大谴大何之域者,闻谴何则白冠 缨,盘水加剑,造请室而请罪耳,上不执缚系引而行也。

其有中罪者,闻命而自弛,上不使人颈 而加也。

其有大罪者,闻命则北面再拜,跌而自裁,上不使捽抑而刑之也,曰:“子大夫自有过耳!吾遇子有礼矣。

”遇之有礼,故群臣自憙;婴以廉耻,故人矜节行。

上设廉礼义以遇其臣,而臣不以节行报其上者,则非人类也。

故化成俗定,则为人臣者主耳忘身,国耳忘家,公耳忘私,利不苟就,害不苟去,唯义所在。

上之化也,故父兄之臣诚死宗庙,法度之臣诚死社稷,辅翼之臣诚死君上,守圄扞敌之臣诚死城郭封疆。

故曰圣人有金城者,比物此志也。

彼且为我死,故吾得与之俱生;彼且为我亡,故吾得与之俱存;夫将为我危,故吾得与之皆安。

顾行而忘利,守节而仗义,故可以托不御之权,可以寄六尺之孤。

此厉廉耻行礼谊之所致也,主上何丧焉!此之不为,而顾彼之久行,故曰可为长太息者此也。

zhì ān
[ [ hàn cháo ] ] jiǎ
chén qiè wéi shì shì , , wéi tòng zhě , , wéi liú zhě èr , , wéi zhǎng tài zhě liù , , ruò bèi ér shāng dào zhě , , nán biàn shū       
jìn yán zhě jiē yuē tiān xià ān zhì , , chén wéi wèi       
yuē ān qiě zhì zhě , , fēi , , jiē fēi shì shí zhī zhì luàn zhī zhě       
bào huǒ cuò zhī xīn zhī xià ér qǐn shàng , , huǒ wèi rán , , yīn wèi zhī ān , , fāng jīn zhī shì , , ! ! běn chuǎn , , shǒu wěi héng jué , , guó zhì qiǎng rǎng , , fēi shèn yǒu , , wèi zhì ! ! xià lìng chén shú shù zhī qián , , yīn chén zhì ān zhī , , shì xiáng yān ! !        shè liè zhī , , ān wēi zhī shú ? ? shǐ 使 wéi zhì láo zhì , , shēn , , zhōng zhī , , wéi       
jīn tóng , , ér jiā zhī zhū hóu guǐ dào , , bīng dòng , , mín bǎo shǒu lǐng , , xiōng bīn , , huāng xiāng fēng , , bǎi xìng , , sòng shuāi       
shù , , tiān xià shùn zhì , , hǎi nèi zhī , , qīng xián , , shēng wéi míng , , méi wéi míng shén , , míng zhī měi , , chuí qióng       
yǒu gōng ér zōng yǒu , , shǐ 使 chéng zhī miào chēng wéi tài zōng , , shàng pèi tài , , hàn wáng       
jiàn jiǔ ān zhī shì , , chéng zhǎng zhì zhī , , chéng miào , , fèng liù qīn , , zhì xiào ; ; xìng tiān xià , , qún shēng , , zhì rén ; ; jīng chén , , qīng zhòng tóng , , hòu wéi wàn shì chéng , , suī yǒu yòu xiāo zhī , , yóu méng ér ān , , zhì míng       
xià zhī míng , , yīn shǐ 使 shǎo zhī zhì zhě zuǒ xià fēng , , zhì fēi nán       
chén qián , , yuàn xìng       
chén jǐn zhī tiān , , yàn zhī wǎng , , àn zhī dāng jīn zhī , , niàn zhì shú , , suī shǐ 使 shùn shēng , , wéi xià , , wáng       
shù guó , , xiàng zhī shì , , xià shù bèi yāng , , shàng shù shuǎng yōu , , shèn fēi suǒ ān shàng ér quán xià       
jīn huò qīn móu wéi dōng , , qīn xiōng zhī 西 xiāng ér , , jīn yòu jiàn gào       
tiān chūn qiū dǐng shèng , , háng wèi guò , , yǒu jiā yān , , yóu shàng shì , , kuàng zhū hóu quán qiě shí zhě ! !        rán ér tiān xià shǎo ān , , ? ? guó zhī wáng yòu ruò wèi zhuàng , , hàn zhī suǒ zhì xiàng fāng shì       
shù nián zhī hòu , , zhū hóu zhī wáng jiē guàn , , xuè fāng gāng , , hàn zhī xiàng chēng bìng ér , , chéng wèi shàng pián zhì rén , , , , yǒu huái nán běi zhī wéi xié ? ? shí ér wéi zhì ān , , suī yáo shùn zhì       
huáng yuē : : zhōng , , cāo dāo       
jīn lìng dào shùn , , ér quán ān shèn ; ; kěn zǎo wéi , , nǎi duò ròu zhī shǔ ér kàng jǐng zhī , , yǒu qín zhī shì ! ! tiān zhī wèi , , chéng jīn zhī shí , , yīn tiān zhī zhù , , shàng dàn wēi wéi ān , , luàn wéi zhì , , jiǎ shè xià huán zhī chù , , jiāng zhū hóu ér kuāng tiān xià ? ? chén yòu zhī xià yǒu suǒ néng       
jiǎ shè tiān xià nǎng shí , , huái yīn hóu shàng wáng chǔ , , qíng wáng huái nán , , péng yuè wáng liáng , , hán xìn wáng hán , , zhāng áo wáng zhào , , guàn gāo wéi xiàng , , wǎn wáng yàn , , chén zài dài , , lìng liù gōng zhě jiē wáng yàng , , dāng shì shí ér xià tiān wèi , , néng ān ? ? chén yǒu zhī xià zhī néng       
tiān xià yáo luàn , , gāo huáng zhū gōng bìng , , fēi yǒu shì zhī shì zhī       
zhū gōng xìng zhě nǎi wéi zhōng juān , , jǐn shě rén , , cái zhī dǎi zhì yuǎn       
gāo huáng míng shèng wēi tiān wèi , , gāo zhī wáng zhū gōng , , duō zhě bǎi chéng , , shǎo zhě nǎi sān shí xiàn , , zhì , , rán hòu shí nián zhī jiān , , fǎn zhě jiǔ       
xià zhī zhū gōng , , fēi qīn jiǎo cái ér chén zhī , , yòu fēi shēn fēng wáng zhī , , gāo huáng néng shì suì wéi ān , , chén zhī xià zhī néng       
rán shàng yǒu wěi 诿 zhě , , yuē shū       
chén qǐng shì yán qīn zhě       
jiǎ lìng dào huì wáng wáng , , yuán wáng wáng chǔ , , zhōng wáng zhào , , yōu wáng wáng huái yáng , , gòng wáng wáng liáng , , líng wáng wáng yàn , , wáng wáng huái nán , , liù guì rén jiē wáng yàng , , dāng shì shí xià wèi , , néng wéi zhì ? ? chén yòu zhī xià zhī néng       
ruò zhū wáng , , suī míng wéi chén , , shí jiē yǒu kūn zhī xīn , , zhì ér tiān wéi zhě       
shàn jué rén , , shè zuì , , shèn zhě huò dài huáng , , hàn lìng fēi háng       
suī háng guǐ wáng zhě , , lìng zhī kěn tīng , , zhào zhī ān zhì ! ! xìng ér lái zhì , , ān jiā ! ! dòng qīn , , tiān xià huán shì ér , , xià zhī chén suī yǒu hàn féng jìng zhě , , shì kǒu , , shǒu xiàn xiōng       
xià suī xián , , shuí lǐng ? ?        shū zhě wēi , , qīn zhě luàn , , rán zhī xiào       
xìng qiáng ér dòng zhě , , hàn xìng shèng zhī , , yòu suǒ rán       
tóng xìng shì ér dòng , , yǒu zhēng , , shì jìn yòu rán       
yāng huò zhī biàn wèi zhī suǒ , , míng chù zhī shàng néng ān , , hòu shì jiāng zhī ! !        niú tǎn cháo jiě shí èr niú , , ér máng rèn dùn zhě , , suǒ pái bāo , , jiē zhòng jiě       
zhì kuān zhī suǒ , , fēi jīn       
rén ēn hòu , , rén zhǔ zhī máng rèn ; ; quán shì zhì , , rén zhǔ zhī jīn       
jīn zhū hóu wáng jiē zhòng kuān , , shì jīn zhī yòng , , ér yīng máng rèn , , chén wéi quē shé       
yòng zhī huái nán běi ? ? shì       
chén qiè qián shì , , qiáng zhě xiān fǎn , , huái yīn wáng chǔ zuì qiáng , , zuì xiān fǎn ; ; hán xìn , , yòu fǎn ; ; guàn gāo yīn zhào , , yòu fǎn ; ; chén bīng jīng , , yòu fǎn ; ; péng yuè yòng liáng , , yòu fǎn ; ; qíng yòng huái nán , , yòu fǎn ; ; wǎn zuì ruò , , zuì hòu fǎn       
zhǎng shā nǎi zài èr wàn qiān ěr , , gōng shǎo ér zuì wán , , shì shū ér zuì zhōng , , fēi xìng rén , , xíng shì rán       
nǎng lìng fán jiàng guàn shù shí chéng ér wáng , , jīn suī cán wáng ; ; lìng xìn yuè zhī lún liè wéi chè hóu ér , , suī zhì jīn cún       
rán tiān xià zhī zhī       
zhū wáng zhī jiē zhōng , , ruò lìng zhǎng shā wáng , , chén zhī hǎi , , ruò lìng fán děng ; ; tiān xià zhī zhì ān , , ruò zhòng jiàn zhū hóu ér shǎo       
shǎo shǐ 使 , , guó xiǎo wáng xié xīn       
lìng hǎi nèi zhī shì shēn zhī shǐ 使 , , zhī shǐ 使 zhǐ , , zhì cóng       
zhū hóu zhī jun1 gǎn yǒu xīn , , còu bìng jìn ér guī mìng tiān , , suī zài mín , , qiě zhī ān , , tiān xià xián zhī xià zhī míng       
dìng zhì , , lìng zhào chǔ wéi ruò gàn guó , , shǐ 使 dào huì wáng yōu wáng yuán wáng zhī sūn shòu zhī fèn , , jìn ér zhǐ , , yàn liáng guó jiē rán       
fèn zhòng ér sūn shǎo zhě , , jiàn wéi guó , , kōng ér zhì zhī , , sūn shēng zhě , , shǐ 使 jun1 zhī       
zhū hóu zhī xuē hàn zhě , , wéi hóu guó , , fēng sūn , , suǒ shù cháng zhī ; ; cùn zhī , , rén zhī zhòng , , tiān wáng suǒ yān , , chéng dìng zhì ér , , tiān xià xián zhī xià zhī lián       
zhì dìng , , zōng shì sūn wáng , , xià bèi pàn zhī xīn , , shàng zhū zhī zhì , , tiān xià xián zhī xià zhī rén       
ér fàn , , lìng háng ér , , guàn gāo zhī móu shēng , , chái kāi zhāng méng , , mín xiāng shàn , , chén zhì shùn , , tiān xià xián zhī xià zhī       
chì tiān xià zhī shàng ér ān , , zhí , , cháo wěi qiú , , ér tiān xià luàn       
dāng shí zhì , , hòu shì sòng shèng       
dòng ér , , xià shuí dàn ér jiǔ wéi ? ?        tiān xià zhī shì fāng bìng zhǒng       
jìng zhī yào , , zhǐ zhī , , píng xìn , , èr zhǐ chù , , shēn wáng liáo       
shī jīn zhì , , wéi , , hòu suī yǒu biǎn què , , néng wéi       
bìng fēi zhǒng , , yòu zhí       
yuán wáng zhī , , zhī cóng , , jīn zhī wáng zhě , , cóng zhī       
huì wáng zhī , , qīn xiōng ; ; jīn zhī wáng zhě , , xiōng zhī       
qīn zhě huò wáng fèn ān tiān xià , , shū zhě huò zhì quán tiān , , chén yuē fēi bìng zhǒng , , yòu zhí       
tòng zhě , , bìng shì       
tiān xià zhī shì fāng dǎo xiàn       
fán tiān zhě , , tiān xià zhī shǒu , , ? ? shàng       
mán zhě , , tiān xià zhī , , ? ? xià       
jīn xiōng yuān qīn luě , , zhì jìng , , wéi tiān xià huàn , , zhì wáng , , ér hàn suì jīn cǎi zēng fèng zhī       
zhēng lìng , , shì zhǔ shàng zhī cāo ; ; tiān gòng gòng , , shì chén xià zhī       
fǎn shàng , , shǒu xià , , dǎo xiàn , , zhī néng jiě , , yóu wéi guó yǒu rén ? ? fēi dǎn dǎo xiàn ér , , yòu lèi , , qiě bìng fèi       
zhě miàn bìng , , fèi zhě fāng tòng       
jīn 西 biān běi biān zhī jun4 , , suī yǒu zhǎng jué qīng , , chǐ shàng qīng , , chì hòu wàng fēng suì , , jiāng bèi jiè zhòu ér shuì , , chén yuē fāng bìng       
néng zhì zhī , , ér shàng shǐ 使 , , wéi liú zhě       
xià rěn huáng zhī hào wéi róng rén zhū hóu , , shì bēi , , ér huò , , zhǎng ān qióng ! ! jìn móu zhě wéi shì , , jiě , , wáng shèn       
chén qiè liào xiōng zhī zhòng guò hàn xiàn , , tiān xià zhī kùn xiàn zhī zhòng , , shèn wéi zhí shì zhě xiū zhī       
xià shì chén wéi shǔ guó zhī guān zhǔ xiōng ? ? háng chén zhī , , qǐng dān zhī jǐng ér zhì mìng , , zhōng háng shuō ér chī bèi , , xiōng zhī zhòng wéi shàng zhī lìng       
jīn liè měng ér liè tián zhì , , fǎn kòu ér chù , , wán ér huàn , , fēi suǒ wéi ān       
yuǎn shī , , wēi yuǎn jiā , , ér zhí shù bǎi wài wēi lìng xìn , , wéi liú zhě       
jīn mín mài tóng zhě , , wéi zhī xiù piān zhū yuán , , nèi zhī xián zhōng , , shì tiān hòu , , suǒ miào ér yàn zhě , , ér shù rén qiè       
bái zhī biǎo , , báo wán zhī , ,        piān zhū , , měi zhě xiù , , shì tiān zhī , , jīn rén jiǎ jiā huì zhào zhě bèi qiáng       
zhě fèng hòu ér jiē shì , , jīn shù rén wéi , , chàng yōu xià jiàn wéi hòu shì , , rán ér tiān xià zhě , , dài wèi yǒu       
qiě zhī shēn zào , , ér mín qiáng bèi wén xiù ; ; tiān zhī hòu yuán lǐng , , shù rén niè qiè yuán : : chén suǒ wèi chuǎn       
bǎi rén zuò zhī néng rén , , tiān xià wáng hán , , ? ? rén gēng zhī , , shí rén ér shí zhī , , tiān xià wáng , ,       
hán qiē mín zhī , , wáng wéi jiān xié , ,       
guó , , dào zéi zhí shí ěr , , rán ér xiàn zhě yuē dòng , , wéi ěr       
zhì jìng , , zhì wáng děng , , zhì mào shàng , , jìn zhě yóu yuē wéi , , wéi zhǎng tài zhě       
shāng jun1 , , rén ēn , , bìng xīn jìn       
háng zhī èr suì , , qín bài       
qín rén jiā zhuàng chū fèn , , jiā pín zhuàng chū zhuì       
jiè yōu chú , , yǒu ; ; zhǒu , , ér suì       
bào , , gōng bìng ; ; xiàng shuō , , fǎn chún ér xiàng       
, , tóng qín shòu zhě wáng ěr       
rán bìng xīn ér shí yóu yuē juě liù guó , , jiān tiān xià       
gōng chéng qiú , , zhōng zhī fǎn lián kuì zhī jiē , , rén zhī hòu       
xìn bìng jiān zhī , , suí jìn zhī , , tiān xià bài , , zhòng yǎn guǎ , , zhì , , yǒng wēi qiè , , zhuàng líng shuāi , , luàn zhì , , shì xián zhī , , wēi zhèn hǎi nèi , , cóng tiān xià       
nǎng zhī wéi qín zhě , , jīn zhuǎn ér wéi hàn       
rán fēng , , yóu shàng wèi gǎi       
jīn shì chǐ xiàng jìng , , ér shàng wáng zhì , , , , juān lián chǐ shèn , , wèi yuè ér suì tóng       
zhú ěr , , fēi háng , , jīn shèn zhě shā xiōng       
dào zhě duō qǐn zhī lián , , qiān liǎng miào zhī , , bái zhòu dōu zhī zhōng piāo ér duó zhī jīn       
jiǎo wěi zhě chū shí wàn shí , , liù bǎi wàn qián , , chéng chuán ér háng jun4 guó , , wáng háng zhī yóu zhì zhě       
ér chén 簿 shū bào , , huì zhī jiān , , wéi       
zhì liú shī , , shì huài bài , , yīn tián ér zhī guài , , dòng ěr , , wéi shì shì rán ěr       
fēng , , shǐ 使 tiān xià huí xīn ér xiāng dào , , lèi fēi zhī suǒ néng wéi       
zhī suǒ , , zài dāo kuāng qiè , , ér zhī       
xià yòu yōu , , qiè wéi xià zhī       
jun1 chén , , děng shàng xià , , shǐ 使 yǒu , , liù qīn yǒu , , fēi tiān zhī suǒ wéi , , rén zhī suǒ shè       
rén zhī suǒ shè , , wéi , , zhí jiāng , , xiū huài       
guǎn yuē : : lián chǐ , , shì wèi wéi ; ; wéi zhāng , , guó nǎi miè wáng       
shǐ 使 guǎn rén , , guǎn ér shǎo zhī zhì , , shì wéi hán xīn zāi ! ! qín miè wéi ér zhāng , , jun1 chén guāi luàn , , liù qīn yāng , , jiān rén bìng , , wàn mín pàn , , fán shí sān suì , , ér shè wéi       
jīn wéi yóu wèi bèi , , jiān rén xìng , , ér zhòng xīn huò       
jīn dìng jīng zhì , , lìng jun1 jun1 chén chén , , shàng xià yǒu chà , , liù qīn , , jiān rén wáng suǒ xìng , , ér qún chén zhòng xìn , , shì huò ! ! dìng , , shì shì cháng ān , , ér hòu yǒu suǒ chí xún       
ruò jīng zhì dìng , , shì yóu jiāng wáng wéi , , zhōng liú ér fēng , , fán       
wéi zhǎng tài zhě       
xià wéi tiān , , shí yǒu shì , , ér yīn shòu zhī       
yīn wéi tiān , , èr shí shì , , ér zhōu shòu zhī       
zhōu wéi tiān , , sān shí shì , , ér qín shòu zhī       
qín wéi tiān , , èr shì ér wáng       
rén xìng shèn xiàng yuǎn , , sān dài zhī jun1 yǒu dào zhī zhǎng , , ér qín dào zhī bào ? ? zhī       
zhī wáng zhě , , tài nǎi shēng , , , , shǐ 使 shì zhī , , yǒu duān miǎn , , jiàn zhī nán jiāo , , jiàn tiān       
guò què xià , , guò miào , , xiào zhī dào       
wéi chì ér jiāo háng       
zhě chéng wáng yòu zài qiǎng bào zhī zhōng , , zhào gōng wéi tài bǎo , , zhōu gōng wéi tài , , tài gōng wéi tài shī       
bǎo , , bǎo shēn ; ; , , chuán zhī ; ; shī , , dào zhī jiāo xùn : : sān gōng zhī zhí       
shì wéi zhì sān shǎo , , jiē shàng , , yuē shǎo bǎo shǎo shǎo shī , , shì tài yàn zhě       
nǎi hái yǒu shí , , sān gōng sān shǎo míng xiào rén dào zhī , , zhú xié rén , , shǐ 使 jiàn è háng       
shì jiē xuǎn tiān xià zhī duān shì xiào wén yǒu dào shù zhě wèi zhī , , shǐ 使 tài chù chū       
tài nǎi shēng ér jiàn zhèng shì , , wén zhèng yán , , háng zhèng dào , , zuǒ yòu qián hòu jiē zhèng rén       
zhèng rén zhī , , néng zhèng , , yóu shēng zhǎng néng yán ; ; zhèng rén zhī , , néng zhèng , , yóu shēng zhǎng chǔ zhī néng chǔ yán       
suǒ , , xiān shòu , , nǎi cháng zhī ; ; suǒ , , xiān yǒu , , nǎi wéi zhī       
kǒng yuē : : shǎo chéng ruò tiān xìng , , guàn rán       
tài shǎo zhǎng , , zhī fēi , , xué       
xué zhě , , suǒ xué zhī guān       
xué yuē : : dōng xué , , shàng qīn ér guì rén , , qīn shū yǒu ér ēn xiàng ; ; nán xué , , shàng chǐ 齿 ér guì xìn , , zhǎng yòu yǒu chà ér mín ; ; 西 xué , , shàng xián ér guì , , shèng zhì zài wèi ér gōng ; ; běi xué , , shàng guì ér zūn jué , , guì jiàn yǒu děng ér xià        ; ; tài xué , , chéng shī wèn dào , , tuì 退 ér kǎo tài , , tài ér kuāng , , zhì zhǎng ér zhì dào       
xué zhě chéng shàng , , bǎi xìng mín huà xià       
tài guàn chéng rén , , miǎn bǎo zhī yán , , yǒu guò zhī shǐ , , chè shàn zhī zǎi , , jìn shàn zhī jīng , , fěi bàng zhī , , gǎn jiàn zhī       
shǐ sòng shī , , gōng sòng zhēn jiàn , , jìn móu , , shì chuán mín       
zhì zhǎng , , qiē ér kuì 媿 ; ; huà xīn chéng , , zhōng dào ruò xìng       
sān dài zhī : : chūn cháo cháo , , qiū yuè , , suǒ míng yǒu jìng ; ; chūn qiū xué , , zuò guó lǎo , , zhí jiàng ér qīn kuì zhī , , suǒ míng yǒu xiào ; ; háng luán , , zhōng cǎi , , zhōng xià , , suǒ míng yǒu ; ; qín shòu , , jiàn shēng shí , , wén shēng shí ròu , , yuǎn páo chú , , suǒ zhǎng ēn , , qiě míng yǒu rén       
sān dài zhī suǒ zhǎng jiǔ zhě , , tài yǒu       
qín ér rán       
fēi guì ràng , , suǒ shàng zhě gào jié ; ; fēi guì , , suǒ shàng zhě xíng       
shǐ 使 zhào gāo hài ér jiāo zhī , , suǒ zhě fēi zhǎn rén , , rén zhī sān       
hài jīn wèi ér míng shè rén , , zhōng jiàn zhě wèi zhī fěi bàng , , shēn zhě wèi zhī yāo yán , , shì shā rén ruò ài cǎo jiān rán       
wéi hài zhī xìng è zāi ? ? suǒ dào zhī zhě fēi       
yàn yuē : : wéi , , shì chéng shì       
yòu yuē : : qián chē , , hòu chē jiè       
sān dài zhī suǒ zhǎng jiǔ zhě , , shì zhī ; ; rán ér néng cóng zhě , , shì shèng zhì       
qín shì zhī suǒ jué zhě , , zhé jiàn ; ; rán ér , , shì hòu chē yòu jiāng       
cún wáng zhī biàn , , zhì luàn zhī , , yào zài shì       
tiān xià zhī mìng , , xiàn tài ; ; tài zhī shàn , , zài zǎo jiāo xuǎn zuǒ yòu       
xīn wèi làn ér xiān jiāo , , huà chéng ; ; kāi dào shù zhì zhī zhǐ , , jiāo zhī       
ruò guàn , , zuǒ yòu ér       
yuè zhī rén , , shēng ér tóng shēng , , , , zhǎng ér chéng , , lèi shù ér néng xiàng tōng , , háng zhě yǒu suī ér xiàng wéi zhě , , jiāo rán       
chén yuē xuǎn zuǒ yòu zǎo jiāo zuì       
jiāo ér zuǒ yòu zhèng , , tài zhèng , , tài zhèng ér tiān xià dìng       
shū yuē : : rén yǒu qìng , , zhào mín lài zhī       
shí       
fán rén zhī zhì , , néng jiàn rán , , néng jiàn jiāng rán       
zhě jìn jiāng rán zhī qián , , ér zhě jìn rán zhī hòu , , shì zhī suǒ yòng jiàn , , ér zhī suǒ wéi shēng nán zhī       
ruò qìng shǎng quàn shàn , , xíng chéng è , , xiān wáng zhí zhī zhèng , , jiān jīn shí , , háng zhī lìng , , xìn shí , , zhī gōng , , tiān ěr , , yòng zāi ? ? rán ér yuē yún yún zhě , , guì jué è wèi méng , , ér jiāo wēi miǎo , , shǐ 使 mín qiān shàn yuǎn zuì ér zhī       
kǒng yuē : : tīng sòng , , yóu rén , , shǐ 使 sòng ! ! wéi rén zhǔ zhě , , xiān shěn shě , , shě zhī dìng nèi , , ér ān wēi zhī méng yīng wài       
ān zhě fēi ér ān , , wēi zhě fēi ér wēi , , jiē jiàn rán , , chá       
rén zhǔ zhī suǒ , , zài shě , , zhì zhī zhě , , ; ; xíng zhì zhī zhě , , xíng       
xíng ér mín yuàn bèi , , zhá ér mín qīn       
shì zhǔ mín zhī shàn tóng , , ér suǒ shǐ 使 mín shàn zhě huò       
huò dào zhī jiāo , , huò ōu zhī lìng       
dào zhī jiāo zhě , , jiāo qià ér mín ; ; ōu zhī lìng zhě , , lìng ér mín fēng āi       
āi zhī gǎn , , huò zhī yīng       
qín wáng zhī zūn zōng miào ér ān sūn , , tāng tóng , , rán ér tāng guǎng 广 háng , , liù bǎi suì ér shī , , qín wáng zhì tiān xià , , shí suì bài       
wáng , , tāng zhī dìng shě shěn ér qín wáng zhī dìng shě shěn       
tiān xià , ,       
jīn rén zhī zhì , , zhì zhū ān chù ān , , zhì zhū wēi chù wēi       
tiān xià zhī qíng wáng , , zài tiān zhī suǒ zhì zhī       
tāng zhì tiān xià rén , , ér qià , , qín shòu cǎo guǎng 广 , , bèi mán , , lèi sūn shù shí shì , , tiān xià suǒ gòng wén       
qín wáng zhì tiān xià lìng xíng , , wáng yǒu , , ér yuàn yíng shì , , xià zēng è zhī chóu , , huò shēn , , sūn zhū jué , , tiān xià zhī suǒ gòng jiàn       
shì fēi míng xiào yàn xié ! ! rén zhī yán yuē : : tīng yán zhī dào , , shì guān zhī , , yán zhě gǎn wàng yán       
jīn huò yán zhī lìng , , jiāo huà zhī xíng , , rén zhǔ yǐn yīn zhōu qín shì guān zhī ? ?        rén zhǔ zhī zūn táng , , qún chén , , zhòng shù       
jiǔ shàng , , lián yuǎn , , táng gāo ; ; wáng , , lián jìn , , táng bēi       
gāo zhě nán pān , , bēi zhě líng , , shì rán       
zhě shèng wáng zhì wéi děng liè , , nèi yǒu gōng qīng shì , , wài yǒu gōng hóu nán , , rán hòu yǒu guān shī xiǎo , , yán shù rén , , děng fèn míng , , ér tiān jiā yān , , zūn       
yàn yuē : : tóu shǔ ér       
shàn       
shǔ jìn , , shàng dàn tóu , , kǒng shāng , , kuàng guì chén zhī jìn zhǔ ! ! lián chǐ jiē zhì jun1 , , yǒu ér wáng       
shì qíng zhī zuì tài , , zhǔ shàng yuǎn , , gǎn chǐ 齿 jun1 zhī , , chú zhě yǒu ; ; jiàn jun1 zhī zhàng , , zāo jun1 zhī chéng chē xià , , zhèng mén ; ; jun1 zhī chǒng chén suī huò yǒu guò , , xíng zhī zuì jiā shēn zhě , , zūn jun1 zhī       
suǒ wéi zhǔ shàng yuǎn jìng , , suǒ mào chén ér jiē       
jīn wáng hóu sān gōng zhī guì , , jiē tiān zhī suǒ gǎi róng ér zhī , , tiān zhī suǒ wèi jiù , , ér lìng zhòng shù tóng qíng        yuè chī        shì zhī , , rán táng wáng ? ? bèi zhě tài ? ? lián chǐ háng , , chén nǎi zhòng quán , , guān ér yǒu wáng chǐ zhī xīn ? ? wàng zhī shì , , èr shì jiàn dāng zhòng zhě , , tóu shǔ ér zhī       
chén wén zhī , , suī xiān jiā zhěn , , guàn suī       
cháng zài guì chǒng zhī wèi , , tiān gǎi róng ér mào zhī , , mín cháng jìng wèi zhī , , jīn ér yǒu guò , , lìng fèi zhī , , tuì 退 zhī , , zhī , , miè zhī ; ; ruò shù zhī , , zhī , , shū zhī kòu , , biān zhī guān , , kòu xiǎo ér bǎng chī zhī , , dài fēi suǒ lìng zhòng shù jiàn       
bēi jiàn zhě zhī zūn guì zhě zhī dàn , , nǎi jiā , , fēi suǒ tiān xià , , fēi zūn zūn guì guì zhī huà       
tiān zhī suǒ cháng jìng , , zhòng shù zhī suǒ cháng chǒng , , ér ěr , , jiàn rén ān ér dùn zhī zāi ! !        ràng shì zhōng háng zhī jun1 , , zhì ér miè zhī , , shì zhì       
zhào miè zhì , , ràng xìn miàn tūn tàn , , bào xiāng , , ér zhōng       
rén wèn , , yuē : : zhōng háng zhòng rén chù , , zhòng rén shì zhī ; ; zhì guó shì , , guó shì bào zhī       
ràng , , fǎn jun1 shì chóu , , háng ruò gǒu zhì , , ér kàng jiē zhì zhōng , , háng chū liè shì , , rén zhǔ shǐ 使 rán       
zhǔ shàng chén quǎn , , jiāng quǎn wéi ; ; guān , , jiāng guān wéi       
wán dùn wáng chǐ , ,        gòu wáng jiē , , lián chǐ , , qiě hǎo , , gǒu ruò ér , , jiàn shì , , jiàn biàn 便 duó       
zhǔ shàng yǒu bài , , yīn ér tǐng zhī ; ; zhǔ shàng yǒu huàn , , gǒu miǎn ér , , ér guān zhī ěr ; ; yǒu biàn 便 shēn zhě , , mài ér zhī ěr       
rén zhǔ jiāng biàn 便 ? ? qún xià zhì zhòng , , ér zhǔ shàng zhì shǎo , , suǒ tuō cái zhí zhě cuì qún xià       
wáng chǐ , , gǒu wàng , , zhǔ shàng zuì bìng       
zhě shù rén , , xíng zhì , , suǒ chǒng chén zhī jiē       
zhě chén yǒu zuò lián ér fèi zhě , , wèi lián , , yuē guǐ shì ; ; zuò huì yín luàn nán wáng bié zhě , , yuē huì , , yuē wéi báo xiū , , zuò ruǎn shèng rèn zhě , , wèi ruǎn , , yuē xià guān zhí       
guì chén dìng yǒu zuì , , yóu wèi chì rán zhèng zhī , , shàng qiān jiù ér wéi zhī huì       
zài qiǎn zhī zhě , , wén qiǎn bái guàn        yīng , , pán shuǐ jiā jiàn , , zào qǐng shì ér qǐng zuì ěr , , shàng zhí yǐn ér háng       
yǒu zhōng zuì zhě , , wén mìng ér chí , , shàng shǐ 使 rén jǐng        ér jiā       
yǒu zuì zhě , , wén mìng běi miàn zài bài , , diē ér cái , , shàng shǐ 使 zuó ér xíng zhī , , yuē : : yǒu guò ěr ! ! yǒu       
zhī yǒu , , qún chén ; ; yīng lián chǐ , , rén jīn jiē háng       
shàng shè lián chén , , ér chén jiē háng bào shàng zhě , , fēi rén lèi       
huà chéng dìng , , wéi rén chén zhě zhǔ ěr wàng shēn , , guó ěr wàng jiā , , gōng ěr wàng , , gǒu jiù , , hài gǒu , , wéi suǒ zài       
shàng zhī huà , , xiōng zhī chén chéng zōng miào , , zhī chén chéng shè , , zhī chén chéng jun1 shàng , , shǒu gǎn zhī chén chéng chéng guō fēng jiāng       
yuē shèng rén yǒu jīn chéng zhě , , zhì       
qiě wéi , , zhī shēng ; ; qiě wéi wáng , , zhī cún ; ; jiāng wéi wēi , , zhī jiē ān       
háng ér wàng , , shǒu jiē ér zhàng , , tuō zhī quán , , liù chǐ zhī       
lián chǐ háng zhī suǒ zhì , , zhǔ shàng sàng yān ! ! zhī wéi , , ér zhī jiǔ háng , , yuē wéi zhǎng tài zhě
热度:121 作者: [汉朝] 刘彻
类型:写马|写人|古文观止|

盖有非常之功,必待非常之人,故马或奔踶而致千里,士或有负俗之累而立功名。

夫泛驾之马,跅弛之士,亦在御之而已。

其令州郡察吏民有茂材异等可为将相及使绝国者。

qiú mào cái děng zhào
[ [ hàn cháo ] ] liú chè
gài yǒu fēi cháng zhī gōng , , dài fēi cháng zhī rén , , huò bēn ér zhì qiān , , shì huò yǒu zhī lèi ér gōng míng       
fàn jià zhī , , tuò chí zhī shì , , zài zhī ér       
lìng zhōu jun4 chá mín yǒu mào cái děng wéi jiāng xiàng shǐ 使 jué guó zhě
热度:76 作者: [汉朝] 马援
类型:写人|古文观止|议论|父母|

援兄子严、敦,并喜讥议,而通轻侠客。

援前在交趾,还书诫之曰:“吾欲汝曹闻人过失,如闻父母之名:耳可得闻,口不可得言也。

好议论人长短,妄是非正法,此吾所大恶也:宁死,不愿闻子孙有此行也。

汝曹知吾恶之甚矣,所以复言者,施衿结缡,申父母之戒,欲使汝曹不忘之耳! “龙伯高敦厚周慎,口无择言,谦约节俭,廉公有威。

吾爱之重之,愿汝曹效之。

杜季良豪侠好义,忧人之忧,乐人之乐,清浊无所失。

父丧致客,数郡毕至。

吾爱之重之,不愿汝曹效也。

效伯高不得,犹为谨敕之士,所谓‘刻鹄不成尚类鹜’者也。

效季良不得,陷为天下轻薄子,所谓‘画虎不成反类狗’者也。

讫今季良尚未可知,郡将下车辄切齿,州郡以为言,吾常为寒心,是以不愿子孙效也。

jiè xiōng yán dūn shū
[ [ hàn cháo ] ] yuán
yuán xiōng yán dūn , , bìng , , ér tōng qīng xiá       
yuán qián zài jiāo zhǐ , , hái shū jiè zhī yuē : : cáo wén rén guò shī , , wén zhī míng : : ěr wén , , kǒu yán       
hǎo lùn rén zhǎng duǎn , , wàng shì fēi zhèng , , suǒ è : : níng , , yuàn wén sūn yǒu háng       
cáo zhī è zhī shèn , , suǒ yán zhě , , shī jīn jié , , shēn zhī jiè , , shǐ 使 cáo wàng zhī ěr ! !        lóng gāo dūn hòu zhōu shèn , , kǒu yán , , qiān yuē jiē jiǎn , , lián gōng yǒu wēi       
ài zhī zhòng zhī , , yuàn cáo xiào zhī       
liáng háo xiá hǎo , , yōu rén zhī yōu , , rén zhī , , qīng zhuó suǒ shī       
sàng zhì , , shù jun4 zhì       
ài zhī zhòng zhī , , yuàn cáo xiào       
xiào gāo , , yóu wéi jǐn chì zhī shì , , suǒ wèi chéng shàng lèi zhě       
xiào liáng , , xiàn wéi tiān xià qīng báo , , suǒ wèi huà chéng fǎn lèi gǒu zhě       
jīn liáng shàng wèi zhī , , jun4 jiāng xià chē zhé qiē chǐ 齿 , , zhōu jun4 wéi yán , , cháng wéi hán xīn , , shì yuàn sūn xiào
热度:433 作者: [汉朝] 司马迁
类型:写山|写水|写马|写人|古文观止|人民|江南|写鱼|写羊|

老子曰:“至治之极,邻国相望,鸡狗之声相闻,民各甘其食,美其服,安其俗,乐其业,至老死不相往来。

”必用此为务,挽近世涂民耳目,则几无行矣。

太史公曰:夫神农以前,吾不知已。

至若《诗》、《书》所述虞、夏以来,耳目欲极声色之好,口欲穷刍豢 之味,身安逸乐而心夸矜势能之荣。

使俗之渐民久矣,虽户说以眇 论,终不能化。

故善者因之,其次利道 之,其次教诲之,其次整齐之,最下者与之争。

夫山西饶材、竹、旄、玉石,山东多鱼、盐、漆、丝、声色,江南出棻、梓、姜、桂、金、锡、连、丹沙、犀、玳瑁、珠玑、齿、革,龙门、碣石 北多马、牛、羊、旃、裘、筋、角;铜、铁则千里往往山出置。

此其大较也。

皆中国人民所喜好,谣俗被服饮食奉生送死之具也。

故待农而食之,虞 而出之,工而成之,商而通之。

此宁有政教发征期会哉?人各任其能,竭其力,以得所欲。

故物贱之征贵,贵之征贱,各劝其业,乐其事,若水之趋下,日夜无休时,不召而自来,不求而民出之。

岂非道之所符,而自然之验邪? 《周书》 曰:“农不出则乏其食,工不出则乏其事,商不出则三宝绝,虞不出则财匮少。

”财匮少而山泽不辟 矣。

此四者,民所衣食之原 也。

原大则饶,原小则鲜。

上则富国,下则富家。

贫富之道,莫之夺予,而巧者有余,拙者不足。

故太公望 封于营丘,地潟卤,人民寡,于是太公劝其女功,极技巧,通鱼盐,则人物归之, 繦至 而辐凑。

故齐冠带衣履天下,海岱之闲敛袂而往朝焉。

其后齐中衰,管子修之,设轻重九府,则桓公以霸,九合诸侯,一匡天下;而管氏亦有三归,位在陪臣,富于列国之君。

是以齐富强至于威宣 也。

故曰: “仓廪实而知礼节,衣食足而知荣辱。

”礼生于有而废于无。

故君子富,好行其德;小人富,以适其力。

渊深而鱼生之,山深而兽往之,人富而仁义附焉。

富者得执益彰,失执则客无所之,以而不乐。

夷狄益甚。

谚曰:“千金之子,不死于市。

”此非空言也。

故曰:“天下熙熙,皆为利来;天下壤壤,皆为利往。

huò zhí liè chuán
[ [ hàn cháo ] ] qiān
lǎo yuē : : zhì zhì zhī , , lín guó xiàng wàng , , gǒu zhī shēng xiàng wén , , mín gān shí , , měi , , ān , , , , zhì lǎo xiàng wǎng lái       
yòng wéi , , wǎn jìn shì mín ěr , , háng       
tài shǐ gōng yuē : : shén nóng qián , , zhī       
zhì ruò shī shū suǒ shù xià lái , , ěr shēng zhī hǎo , , kǒu qióng chú huàn        zhī wèi , , shēn ān ér xīn kuā jīn shì néng zhī róng       
shǐ 使 zhī jiàn mín jiǔ , , suī shuō miǎo        lùn , , zhōng néng huà       
shàn zhě yīn zhī , , dào        zhī , , jiāo huì zhī , , zhěng zhī , , zuì xià zhě zhī zhēng       
shān 西 ráo cái zhú máo shí , , shān dōng duō yán shēng , , jiāng nán chū fēn jiāng guì jīn lián dān shā dài mào zhū chǐ 齿 , , lóng mén jié shí        běi duō niú yáng zhān qiú jīn jiǎo ; ; tóng tiě qiān wǎng wǎng shān chū zhì       
jiào       
jiē zhōng guó rén mín suǒ hǎo , , yáo bèi yǐn shí fèng shēng sòng zhī       
dài nóng ér shí zhī , ,        ér chū zhī , , gōng ér chéng zhī , , shāng ér tōng zhī       
níng yǒu zhèng jiāo zhēng huì zāi ? ? rén rèn néng , , jié , , suǒ       
jiàn zhī zhēng guì , , guì zhī zhēng jiàn , , quàn , , shì , , ruò shuǐ zhī xià , , xiū shí , , zhào ér lái , , qiú ér mín chū zhī       
fēi dào zhī suǒ , , ér rán zhī yàn xié ? ?        zhōu shū        yuē : : nóng chū shí , , gōng chū shì , , shāng chū sān bǎo jué , , chū cái kuì shǎo       
cái kuì shǎo ér shān              
zhě , , mín suǒ shí zhī yuán              
yuán ráo , , yuán xiǎo xiān       
shàng guó , , xià jiā       
pín zhī dào , , zhī duó , , ér qiǎo zhě yǒu , , zhuō zhě       
tài gōng wàng        fēng yíng qiū , , , , rén mín guǎ , , shì tài gōng quàn gōng , , qiǎo , , tōng yán , , rén guī zhī , ,        qiǎng zhì        ér còu       
guàn dài tiān xià , , hǎi dài zhī xián liǎn mèi ér wǎng cháo yān       
hòu zhōng shuāi , , guǎn xiū zhī , , shè qīng zhòng jiǔ , , huán gōng , , jiǔ zhū hóu , , kuāng tiān xià ; ; ér guǎn shì yǒu sān guī , , wèi zài péi chén , , liè guó zhī jun1       
shì qiáng zhì wēi xuān              
yuē : :        cāng lǐn shí ér zhī jiē , , shí ér zhī róng       
shēng yǒu ér fèi       
jun1 , , hǎo háng ; ; xiǎo rén , , shì       
yuān shēn ér shēng zhī , , shān shēn ér shòu wǎng zhī , , rén ér rén yān       
zhě zhí zhāng , , shī zhí suǒ zhī , , ér       
shèn       
yàn yuē : : qiān jīn zhī , , shì       
fēi kōng yán       
yuē : : tiān xià , , jiē wéi lái ; ; tiān xià rǎng rǎng , , jiē wéi wǎng       
热度:166 作者: [汉朝] 刘秀
类型:古文观止|

车驾至临溜自劳军,群臣大会。

帝谓弇曰:“昔韩信破历下以开基,今将军攻祝阿以发迹,此皆齐之西界,功足相方。

而韩信袭击已降,将军独拔勍敌,其功乃难于信也。

又田横烹郦生,及田横降,高帝诏卫尉,不听为仇。

张步前亦杀伏隆,若步来归命,吾当诏大司徒释其怨。

又事尤相类也。

将军前在南阳,建此大策,常以为落落难合,有志者事竟成也。

guāng lín láo gěng yān
[ [ hàn cháo ] ] liú xiù
chē jià zhì lín liū láo jun1 , , qún chén huì       
wèi yān yuē : : hán xìn xià kāi , , jīn jiāng jun1 gōng zhù ā , , jiē zhī 西 jiè , , gōng xiàng fāng       
ér hán xìn jiàng , , jiāng jun1 qíng , , gōng nǎi nán xìn       
yòu tián héng pēng shēng , , tián héng jiàng , , gāo zhào wèi wèi , , tīng wéi chóu       
zhāng qián shā lóng , , ruò lái guī mìng , , dāng zhào shì yuàn       
yòu shì yóu xiàng lèi       
jiāng jun1 qián zài nán yáng , , jiàn , , cháng wéi luò luò nán , , yǒu zhì zhě shì jìng chéng
热度:284 作者: [汉朝] 司马迁
类型:写鸟|写马|写人|古文观止|讽谏|不满|写酒|

孔子曰:“六艺于治一也。

《礼》以节人,《乐》以发和,《书》以道事,《诗》以达意,《易》以神化,《春秋》以义。

”太史公曰:“天道恢恢,岂不大哉!谈言微中,亦可以解纷。

淳于髡者,齐之赘婿也。

长不满七尺,滑稽多辩,数使诸侯,未尝屈辱。

齐威王之时喜隐,好为淫乐长夜之饮,沉湎不治,委政卿大夫。

百官荒乱,诸侯并侵,国且危亡,在于旦暮,左右莫敢谏。

淳于髡说之以隐曰:“国中有大鸟,止王之庭,三年不蜚又不呜,王知此鸟何也?”王曰:“此鸟不飞则已,一飞冲天;不鸣则已,一鸣惊人。

”于是乃朝诸县令长七十二人,赏一人,诛一人,奋兵而出。

诸侯振惊,皆还齐侵地。

威行三十六年。

语在《田完世家》中。

威王八年,楚大发兵加齐。

齐王使淳于髡之赵请救兵,赍金百斤,车马十驷。

淳于髡仰天大笑,冠缨索绝。

王曰:“先生少之乎?”髡曰:“何敢!”王曰:“笑岂有说乎?”髡曰:“今者臣从东方来,见道旁有禳田者,操一豚蹄,酒一盂,祝曰:‘瓯窭满篝,污邪满车,五谷蕃熟,穰穰满家。

’臣见其所持者狭而所欲者奢,故笑之。

”于是齐威王乃益赍黄金千溢,白璧十双,车马百驷。

髡辞而行,至赵。

赵王与之精兵十万,革车千乘。

楚闻之,夜引兵而去。

威王大悦,置酒后宫,召髡赐之酒。

问曰:“先生能饮几何而醉?”对曰:“臣饮一斗亦醉,一石亦醉。

”威王曰:“先生饮一斗而醉,恶能饮一石哉!其说可得闻乎?”髡曰:“赐酒大王之前,执法在傍,御史在后,髡恐惧俯伏而饮,不过一斗径醉矣。

若亲有严客,髡帣韝鞠,侍酒于前,时赐馀沥,奉觞上寿,数起,饮不过二斗径醉矣。

若朋友交游,久不相见,卒然相覩,欢然道故,私情相语,饮可五六斗径醉矣。

若乃州闾之会,男女杂坐,行酒稽留,六博投壶,相引为曹,握手无罚,目眙不禁,前有堕珥,后有遗簪,髡窃乐此,饮可八斗而醉二三。

日暮酒阑,合尊促坐,男女同席,履舄交错,杯盘狼藉,堂上烛灭,主人留髡而送客。

罗襦襟解,微闻芗泽,当此之时,髡心最欢,能饮一石。

故曰酒极则乱,乐极则悲,万事尽然。

”言不可极,极之而衰,以讽谏焉。

齐王曰:“善。

”乃罢长夜之饮,为髡为诸侯主客。

宗室置酒,髡尝在侧。

huá liè chuán
[ [ hàn cháo ] ] qiān
kǒng yuē : : liù zhì       
jiē rén , , , , shū dào shì , , shī , , shén huà , , chūn qiū       
tài shǐ gōng yuē : : tiān dào huī huī , , zāi ! ! tán yán wēi zhōng , , jiě fēn       
chún kūn zhě , , zhī zhuì 婿       
zhǎng mǎn chǐ , , huá duō biàn , , shù shǐ 使 zhū hóu , , wèi cháng       
wēi wáng zhī shí yǐn , , hǎo wéi yín zhǎng zhī yǐn , , chén miǎn zhì , , wěi zhèng qīng       
bǎi guān huāng luàn , , zhū hóu bìng qīn , , guó qiě wēi wáng , , zài dàn , , zuǒ yòu gǎn jiàn       
chún kūn shuō zhī yǐn yuē : : guó zhōng yǒu niǎo , , zhǐ wáng zhī tíng , , sān nián fēi yòu , , wáng zhī niǎo ? ? wáng yuē : : niǎo fēi , , fēi chōng tiān ; ; míng , , míng jīng rén       
shì nǎi cháo zhū xiàn lìng zhǎng shí èr rén , , shǎng rén , , zhū rén , , fèn bīng ér chū       
zhū hóu zhèn jīng , , jiē hái qīn       
wēi háng sān shí liù nián       
zài tián wán shì jiā zhōng       
wēi wáng nián , , chǔ bīng jiā       
wáng shǐ 使 chún kūn zhī zhào qǐng jiù bīng , , jīn bǎi jīn , , chē shí       
chún kūn yǎng tiān xiào , , guàn yīng suǒ jué       
wáng yuē : : xiān shēng shǎo zhī ? ? kūn yuē : : gǎn ! ! wáng yuē : : xiào yǒu shuō ? ? kūn yuē : : jīn zhě chén cóng dōng fāng lái , , jiàn dào páng yǒu ráng tián zhě , , cāo tún , , jiǔ , , zhù yuē : : ōu mǎn gōu , , xié mǎn chē , , fān shú , , ráng ráng mǎn jiā       
chén jiàn suǒ chí zhě xiá ér suǒ zhě shē , , xiào zhī       
shì wēi wáng nǎi huáng jīn qiān , , bái shí shuāng , , chē bǎi       
kūn ér háng , , zhì zhào       
zhào wáng zhī jīng bīng shí wàn , , chē qiān chéng       
chǔ wén zhī , , yǐn bīng ér       
wēi wáng yuè , , zhì jiǔ hòu gōng , , zhào kūn zhī jiǔ       
wèn yuē : : xiān shēng néng yǐn ér zuì ? ? duì yuē : : chén yǐn dòu zuì , , shí zuì       
wēi wáng yuē : : xiān shēng yǐn dòu ér zuì , , è néng yǐn shí zāi ! ! shuō wén ? ? kūn yuē : : jiǔ wáng zhī qián , , zhí zài bàng , , shǐ zài hòu , , kūn kǒng ér yǐn , , guò dòu jìng zuì       
ruò qīn yǒu yán , , kūn juǎn bèi , , shì jiǔ qián , , shí , , fèng shāng shàng shòu 寿 , , shù , , yǐn guò èr dòu jìng zuì       
ruò péng yǒu jiāo yóu , , jiǔ xiàng jiàn , , rán xiàng , , huān rán dào , , qíng xiàng , , yǐn liù dòu jìng zuì       
ruò nǎi zhōu zhī huì , , nán zuò , , háng jiǔ liú , , liù tóu , , xiàng yǐn wéi cáo , , shǒu , , jìn , , qián yǒu duò ěr , , hòu yǒu zān , , kūn qiè , , yǐn dòu ér zuì èr sān       
jiǔ lán , , zūn zuò , , nán tóng , , jiāo cuò , , bēi pán láng jiè , , táng shàng zhú miè , , zhǔ rén liú kūn ér sòng       
luó jīn jiě , , wēi wén xiāng , , dāng zhī shí , , kūn xīn zuì huān , , néng yǐn shí       
yuē jiǔ luàn , , bēi , , wàn shì jìn rán       
yán , , zhī ér shuāi , , fěng jiàn yān       
wáng yuē : : shàn       
nǎi zhǎng zhī yǐn , , wéi kūn wéi zhū hóu zhǔ       
zōng shì zhì jiǔ , , kūn cháng zài
热度:180 作者: [汉朝] 杨恽
类型:写风|写山|写人|古文观止|人生|人情|写云|习俗|写羊|写酒|

恽材朽行秽,文质无所底,幸赖先人余业,得备宿卫。

遭遇时变,以获爵位。

终非其任,卒与祸会。

足下哀其愚,蒙赐书教督以所不及,殷勤甚厚。

然窃恨足下不深推其终始,而猥随俗之毁誉也。

言鄙陋之愚心,若逆指而文过;默而息乎,恐违孔氏各言尔志之义。

故敢略陈其愚,惟君子察焉。

恽家方隆盛时,乘朱轮者十人,位在列卿,爵为通侯,总领从官,与闻政事。

曾不能以此时有所建明,以宣德化,又不能与群僚同心并力,陪辅朝庭之遗忘,已负窃位素餐之责久矣。

怀禄贪势,不能自退,遂遭变故,横被口语,身幽北阙,妻子满狱。

当此之时,自以夷灭不足以塞责,岂意得全首领,复奉先人之丘墓乎?伏惟圣主之恩不可胜量。

君子游道,乐以忘忧;小人全躯,说以忘罪。

窃自念过已大矣,行已亏矣,长为农夫以末世矣。

是故身率妻子,戮力耕桑,灌园治产,以给公上,不意当复用此为讥议也。

夫人情所不能止者,圣人弗禁。

故君父至尊亲,送其终也,有时而既。

臣之得罪,已三年矣。

田家作苦。

岁时伏腊,烹羊炰羔,斗酒自劳。

家本秦也,能为秦声。

妇赵女也,雅善鼓瑟。

奴婢歌者数人,酒后耳热,仰天抚缶而呼乌乌。

其诗曰:“田彼南山,芜秽不治。

种一顷豆,落而为萁。

人生行乐耳,须富贵何时!”是日也,奋袖低昂,顿足起舞;诚滛荒无度,不知其不可也。

恽幸有余禄,方籴贱贩贵,逐什一之利。

此贾竖之事,污辱之处,恽亲行之。

下流之人,众毁所归,不寒而栗。

虽雅知恽者,犹随风而靡,尚何称誉之有?董生不云乎:“明明求仁义,常恐不能化民者,卿大夫之意也。

明明求财利,常恐困乏者,庶人之事也。

”故道不同,不相为谋,今子尚安得以卿大夫之制而责仆哉! 夫西河魏土,文侯所兴,有段干木、田子方之遗风,漂然皆有节概,知去就之分。

顷者足下离旧土,临安定,安定山谷之间,昆戎旧壤,子弟贪鄙,岂习俗之移人哉?于今乃睹子之志矣!方当盛汉之隆,愿勉旃,毋多谈。

bào sūn huì zōng shū
[ [ hàn cháo ] ] yáng yùn
yùn cái xiǔ háng huì , , wén zhì suǒ , , xìng lài xiān rén , , bèi xiǔ 宿 wèi       
zāo shí biàn , , huò jué wèi       
zhōng fēi rèn , , huò huì       
xià āi , , méng shū jiāo suǒ , , yīn qín shèn hòu       
rán qiè hèn xià shēn tuī zhōng shǐ , , ér wěi suí zhī huǐ       
yán lòu zhī xīn , , ruò zhǐ ér wén guò ; ; ér , , kǒng wéi kǒng shì yán ěr zhì zhī       
gǎn luè chén , , wéi jun1 chá yān       
yùn jiā fāng lóng shèng shí , , chéng zhū lún zhě shí rén , , wèi zài liè qīng , , jué wéi tōng hóu , , zǒng lǐng cóng guān , , wén zhèng shì       
céng néng shí yǒu suǒ jiàn míng , , xuān huà , , yòu néng qún liáo tóng xīn bìng , , péi cháo tíng zhī wàng , , qiè wèi cān zhī jiǔ       
huái 怀 tān shì , , néng tuì 退 , , suí zāo biàn , , héng bèi kǒu , , shēn yōu běi què , , mǎn       
dāng zhī shí , , miè sāi , , quán shǒu lǐng , , fèng xiān rén zhī qiū ? ? wéi shèng zhǔ zhī ēn shèng liàng       
jun1 yóu dào , , wàng yōu ; ; xiǎo rén quán , , shuō wàng zuì       
qiè niàn guò , , háng kuī , , zhǎng wéi nóng shì       
shì shēn , , gēng sāng , , guàn yuán zhì chǎn , , gěi gōng shàng , , dāng yòng wéi       
rén qíng suǒ néng zhǐ zhě , , shèng rén jìn       
jun1 zhì zūn qīn , , sòng zhōng , , yǒu shí ér       
chén zhī zuì , , sān nián       
tián jiā zuò       
suì shí , , pēng yáng páo gāo , , dòu jiǔ láo       
jiā běn qín , , néng wéi qín shēng       
zhào , , shàn       
zhě shù rén , , jiǔ hòu ěr , , yǎng tiān fǒu ér       
shī yuē : : tián nán shān , , huì zhì       
zhǒng qǐng dòu , , luò ér wéi       
rén shēng háng ěr , , guì shí ! ! shì , , fèn xiù áng , , dùn ; ; chéng yín huāng , , zhī       
yùn xìng yǒu , , fāng jiàn fàn guì , , zhú shí zhī       
jiǎ shù zhī shì , , zhī chù , , yùn qīn háng zhī       
xià liú zhī rén , , zhòng huǐ suǒ guī , , hán ér       
suī zhī yùn zhě , , yóu suí fēng ér , , shàng chēng zhī yǒu ? ? dǒng shēng yún : : míng míng qiú rén , , cháng kǒng néng huà mín zhě , , qīng zhī       
míng míng qiú cái , , cháng kǒng kùn zhě , , shù rén zhī shì       
dào tóng , , xiàng wéi móu , , jīn shàng ān qīng zhī zhì ér zāi ! !        西 wèi , , wén hóu suǒ xìng , , yǒu duàn gàn tián fāng zhī fēng , , piāo rán jiē yǒu jiē gài , , zhī jiù zhī fèn       
qǐng zhě xià jiù , , lín ān dìng , , ān dìng shān zhī jiān , , kūn róng jiù rǎng , , tān , , zhī rén zāi ? ? jīn nǎi zhī zhì ! ! fāng dāng shèng hàn zhī lóng , , yuàn miǎn zhān , , duō tán
热度:491 作者: [汉朝] 司马迁
类型:写风|写山|写人|读书|古文观止|写云|

韩子曰:“儒以文乱法,而侠以武犯禁。

”二者皆讥,而学士多称于世云。

至如以术取宰相、卿、大夫,辅翼其世主,功名俱著于《春秋》,固无可言者。

及若季次、原宪,闾巷人也,读书怀独行君子之德,义不苟合当世,当世亦笑之。

故季次、原宪,终身空室蓬户,褐衣疏食不厌。

死而已四百余年,而弟子志之不倦。

今游侠,其行虽不轨于正义,然其言必信,其行必果,已诺必诚,不爱其躯,赴士之厄困,既已存亡死生矣,而不矜其能。

羞伐其德。

盖亦有足多者焉。

且缓急,人之所时有也。

太史公曰:昔者虞舜窘于井廪,伊尹负于鼎俎,傅说匿于傅险,吕尚困于棘津,夷吾桎梏,百里饭牛,仲尼畏匡,菜色陈、蔡。

此皆学士所谓有道仁人也,犹然遭此灾,况以中材而涉乱世之末流乎?其遇害何可胜道哉!鄙人有言曰:“何知仁义,已享其利者为有德。

”故伯夷丑周,饿死首阳山,而文、武不以其故贬王;跖跻暴戾,其徒诵义无穷。

由此观之,“窃钩者诛,窃国者侯;侯之门,仁义存。

”非虚言也。

今拘学或抱咫尺之义,久孤于世,岂若卑论侪俗,与世浮沉而取荣名哉!而布衣之徒,设取予然诺,千里诵义,为死不顾世。

此亦有所长,非苟而已也。

故士穷窘而得委命,此岂非人之所谓贤豪间者邪?诚使乡曲之侠,予季次、原宪比权量力,效功于当世,不同日而论矣。

要以功见言信,侠客之义,又曷可少哉! 古布衣之侠,靡得而闻已。

近世延陵、孟尝、春申、平原、信陵之徒,皆因王者亲属,藉于有土卿相之富厚,招天下贤者,显名诸侯,不可谓不贤者矣。

比如顺风而呼,声非加疾,其势激也。

至如闾巷之侠,修行砥名,声施于天下,莫不称贤,是为难耳!然儒、墨皆排摈不载。

自秦以前,匹夫之侠,湮灭不见,余甚恨之。

以余所闻,汉兴,有朱家、田仲、王公、剧孟、郭解之徒,虽时扞当世之文罔,然其私义,廉洁退让,有足称者。

名不虚立,士不虚附。

至如朋党宗强比周,设财役贫,豪暴侵凌孤弱,恣欲自快,游侠亦丑之。

余悲世俗不察其意,而猥以朱家、郭解等,令与豪暴之徒同类而共笑之也。

yóu xiá liè chuán
[ [ hàn cháo ] ] qiān
hán yuē : : wén luàn , , ér xiá fàn jìn       
èr zhě jiē , , ér xué shì duō chēng shì yún       
zhì shù zǎi xiàng qīng , , shì zhǔ , , gōng míng zhe chūn qiū , , yán zhě       
ruò yuán xiàn , , xiàng rén , , shū huái 怀 háng jun1 zhī , , gǒu dāng shì , , dāng shì xiào zhī       
yuán xiàn , , zhōng shēn kōng shì péng , , shū shí yàn       
ér bǎi nián , , ér zhì zhī juàn       
jīn yóu xiá , , háng suī guǐ zhèng , , rán yán xìn , , háng guǒ , , nuò chéng , , ài , , shì zhī è kùn , , cún wáng shēng , , ér jīn néng       
xiū       
gài yǒu duō zhě yān       
qiě huǎn , , rén zhī suǒ shí yǒu       
tài shǐ gōng yuē : : zhě shùn jiǒng jǐng lǐn , , yǐn dǐng , , shuō xiǎn , , shàng kùn jīn , , zhì , , bǎi fàn niú , , zhòng wèi kuāng , , cài chén cài       
jiē xué shì suǒ wèi yǒu dào rén rén , , yóu rán zāo zāi , , kuàng zhōng cái ér shè luàn shì zhī liú ? ? hài shèng dào zāi ! ! rén yǒu yán yuē : : zhī rén , , xiǎng zhě wéi yǒu       
chǒu zhōu , , è 饿 shǒu yáng shān , , ér wén biǎn wáng ; ; zhí bào , , sòng qióng       
yóu guān zhī , , qiè gōu zhě zhū , , qiè guó zhě hóu ; ; hóu zhī mén , , rén cún       
fēi yán       
jīn xué huò bào zhǐ chǐ zhī , , jiǔ shì , , ruò bēi lùn chái , , shì chén ér róng míng zāi ! ! ér zhī , , shè rán nuò , , qiān sòng , , wéi shì       
yǒu suǒ zhǎng , , fēi gǒu ér       
shì qióng jiǒng ér wěi mìng , , fēi rén zhī suǒ wèi xián háo jiān zhě xié ? ? chéng shǐ 使 xiāng zhī xiá , , yuán xiàn quán liàng , , xiào gōng dāng shì , , tóng ér lùn       
yào gōng jiàn yán xìn , , xiá zhī , , yòu shǎo zāi ! !        zhī xiá , , ér wén       
jìn shì yán líng mèng cháng chūn shēn píng yuán xìn líng zhī , , jiē yīn wáng zhě qīn shǔ , , jiè yǒu qīng xiàng zhī hòu , , zhāo tiān xià xián zhě , , xiǎn míng zhū hóu , , wèi xián zhě       
shùn fēng ér , , shēng fēi jiā , , shì       
zhì xiàng zhī xiá , , xiū háng míng , , shēng shī tiān xià , , chēng xián , , shì wéi nán ěr ! ! rán jiē pái bìn zǎi       
qín qián , , zhī xiá , , yān miè jiàn , , shèn hèn zhī       
suǒ wén , , hàn xìng , , yǒu zhū jiā tián zhòng wáng gōng mèng guō jiě zhī , , suī shí gǎn dāng shì zhī wén wǎng , , rán , , lián jié tuì 退 ràng , , yǒu chēng zhě       
míng , , shì       
zhì péng dǎng zōng qiáng zhōu , , shè cái pín , , háo bào qīn líng ruò , , kuài , , yóu xiá chǒu zhī       
bēi shì chá , , ér wěi zhū jiā guō jiě děng , , lìng háo bào zhī tóng lèi ér gòng xiào zhī
热度:103 作者: [汉朝] 路温舒
类型:写风|写山|写人|古文观止|人情|文学|

汉昭帝逝世,昌邑王刘贺被废黜,汉宣帝刘询刚刚登上皇位。

路温舒呈上奏书,奏书说: 昭帝崩,昌邑王贺废,宣帝初即位,路温舒上书,言宜尚德缓刑。

其辞曰: “臣闻齐有无知之祸,而桓公以兴;晋有骊姬之难,而文公用伯。

近世赵王不终,诸吕作乱,而孝文为太宗。

由是观之,祸乱之作,将以开圣人也。

故桓、文扶微兴坏,尊文、武之业, 泽加百姓,功润诸侯,虽不及三王,天下归仁焉。

文帝永思至德,以承天心,崇仁义,省刑罚,通关梁,一远近,敬贤如大宾,爱民如赤子,内恕情之所安而施之于海内,是以囹圄空虚,天下太平。

夫继变化之后,必有异旧之恩,此贤圣所以昭天命也。

“往者,昭帝即世而无嗣,大臣忧戚,焦心合谋,皆以昌邑尊亲,援而立之。

然天不授命,淫乱其心,遂以自亡。

深察祸变之故,乃皇天之所以开至圣也。

故大将军受命武帝,股肱汉国,披肝胆,决大计,黜亡义,立有德,辅天而行,然后宗庙以安,天下咸宁。

臣闻《春秋》正即位,大一统而慎始也。

陛下初登至尊,与天合符,宜改前世之失,正始受命之统,涤烦文,除民疾,存亡继绝,以应天意。

“臣闻秦有十失,其一尚存,治狱之吏是也。

秦之时,羞文学,好武勇,贱仁义之士,贵治狱之吏,正言者谓之诽谤,遏过者谓之妖言,故盛服先王不用于世⒅,忠良切言皆郁于胸,誉谀之声日满于耳,虚美熏心,实祸蔽塞,此乃秦之所以亡天下也。

方今天下,赖陛下恩厚,亡金革之危、饥寒之患,父子夫妻戮力安家,然太平未洽者,狱乱之也。

夫狱者,天下之大命也,死者不可复生,绝者不可复属。

《书》曰:“与其杀不辜,宁失不经。

”今治狱吏则不然,上下相驱,以刻为明,深者获公名,平者多后患。

故治狱之吏,皆欲人死,非憎人也,自安之道在人之死。

是以死人之血流离于市,被刑之徒比肩而立,大辟之计岁以万数。

此仁圣之所以伤也。

太平之未洽,凡以此也。

夫人情安则乐生,痛则思死,棰楚之下,何求而不得?做囚人不胜痛,则饰词以视之,吏治者利其然,则指道以明之,上奏畏却,则锻练而周内之;盖奏当之成,虽咎繇听之,犹以为死有余辜。

何则?成练者众,文致之罪明也。

是以狱吏专为深刻,残贼而亡极,媮为一切,不顾国患,此世之大贼也。

故俗语曰:“画地为狱议不入;刻木为吏期不对。

”此皆疾吏之风,悲痛之辞也。

故天下之患,莫深于狱;败法乱正,离亲塞道,莫甚乎治狱之吏,此所谓一尚存者也。

” “臣闻乌鸢之卵不毁,而后凤凰集;诽谤之罪不诛,而后良言进。

故古人有言:“山薮臧疾,川泽纳污,瑾瑜匿恶,国君含诟。

”唯陛下除诽谤以招切言,开天下之口,广箴谏之路,扫亡秦之失,尊文武之德,省法制,宽刑罚,以废治狱,则太平之风可兴于世,永履和乐,与天亡极,天下幸甚。

” 上善其言。

shàng huǎn xíng shū
[ [ hàn cháo ] ] wēn shū
hàn zhāo shì shì , , chāng wáng liú bèi fèi chù , , hàn xuān liú xún gāng gāng dēng shàng huáng wèi       
wēn shū chéng shàng zòu shū , , zòu shū shuō : :        zhāo bēng , , chāng wáng fèi , , xuān chū wèi , , wēn shū shàng shū , , yán shàng huǎn xíng       
yuē : :        chén wén yǒu zhī zhī huò , , ér huán gōng xìng ; ; jìn yǒu zhī nán , , ér wén gōng yòng       
jìn shì zhào wáng zhōng , , zhū zuò luàn , , ér xiào wén wéi tài zōng       
yóu shì guān zhī , , huò luàn zhī zuò , , jiāng kāi shèng rén       
huán wén wēi xìng huài , , zūn wén zhī , ,        jiā bǎi xìng , , gōng rùn zhū hóu , , suī sān wáng , , tiān xià guī rén yān       
wén yǒng zhì , , chéng tiān xīn , , chóng rén , , shěng xíng , , tōng guān liáng , , yuǎn jìn , , jìng xián bīn , , ài mín chì , , nèi shù qíng zhī suǒ ān ér shī zhī hǎi nèi , , shì líng kōng , , tiān xià tài píng       
biàn huà zhī hòu , , yǒu jiù zhī ēn , , xián shèng suǒ zhāo tiān mìng       
wǎng zhě , , zhāo shì ér , , chén yōu , , jiāo xīn móu , , jiē chāng zūn qīn , , yuán ér zhī       
rán tiān shòu mìng , , yín luàn xīn , , suí wáng       
shēn chá huò biàn zhī , , nǎi huáng tiān zhī suǒ kāi zhì shèng       
jiāng jun1 shòu mìng , , gōng hàn guó , , gān dǎn , , jué , , chù wáng , , yǒu , , tiān ér háng , , rán hòu zōng miào ān , , tiān xià xián níng       
chén wén chūn qiū zhèng wèi , , tǒng ér shèn shǐ       
xià chū dēng zhì zūn , , tiān , , gǎi qián shì zhī shī , , zhèng shǐ shòu mìng zhī tǒng , , fán wén , , chú mín , , cún wáng jué , , yīng tiān       
chén wén qín yǒu shí shī , , shàng cún , , zhì zhī shì       
qín zhī shí , , xiū wén xué , , hǎo yǒng , , jiàn rén zhī shì , , guì zhì zhī , , zhèng yán zhě wèi zhī fěi bàng , , è guò zhě wèi zhī yāo yán , , shèng xiān wáng yòng shì , , zhōng liáng qiē yán jiē xiōng , , zhī shēng mǎn ěr , , měi xūn xīn , , shí huò sāi , , nǎi qín zhī suǒ wáng tiān xià       
fāng jīn tiān xià , , lài xià ēn hòu , , wáng jīn zhī wēi hán zhī huàn , , ān jiā , , rán tài píng wèi qià zhě , , luàn zhī       
zhě , , tiān xià zhī mìng , , zhě shēng , , jué zhě shǔ       
shū yuē : : shā , , níng shī jīng       
jīn zhì rán , , shàng xià xiàng , , wéi míng , , shēn zhě huò gōng míng , , píng zhě duō hòu huàn       
zhì zhī , , jiē rén , , fēi zēng rén , , ān zhī dào zài rén zhī       
shì rén zhī xuè liú shì , , bèi xíng zhī jiān ér , , zhī suì wàn shù       
rén shèng zhī suǒ shāng       
tài píng zhī wèi qià , , fán       
rén qíng ān shēng , , tòng , , chuí chǔ zhī xià , , qiú ér ? ? zuò qiú rén shèng tòng , , shì shì zhī , , zhì zhě rán , , zhǐ dào míng zhī , , shàng zòu wèi què , , duàn liàn ér zhōu nèi zhī ; ; gài zòu dāng zhī chéng , , suī jiù yáo tīng zhī , , yóu wéi yǒu       
? ? chéng liàn zhě zhòng , , wén zhì zhī zuì míng       
shì zhuān wéi shēn , , cán zéi ér wáng , , wéi qiē , , guó huàn , , shì zhī zéi       
yuē : : huà wéi ; ; wéi duì       
jiē zhī fēng , , bēi tòng zhī       
tiān xià zhī huàn , , shēn ; ; bài luàn zhèng , , qīn sāi dào , , shèn zhì zhī , , suǒ wèi shàng cún zhě       
       chén wén yuān zhī luǎn huǐ , , ér hòu fèng huáng ; ; fěi bàng zhī zuì zhū , , ér hòu liáng yán jìn       
rén yǒu yán : : shān sǒu zāng , , chuān , , jǐn è , , guó jun1 hán gòu       
wéi xià chú fěi bàng zhāo qiē yán , , kāi tiān xià zhī kǒu , , guǎng 广 zhēn jiàn zhī , , sǎo wáng qín zhī shī , , zūn wén zhī , , shěng zhì , , kuān xíng , , fèi zhì , , tài píng zhī fēng xìng shì , , yǒng , , tiān wáng , , tiān xià xìng shèn       
       shàng shàn yán