间者数年比不登,又有水旱疾疫之灾,朕甚忧之。
愚而不明,未达其咎。
意者朕之政有所失、而行有过与?乃天道有不顺、地利或不得、人事多失和、鬼神废不享与?何以致此?将百官之奉养或费、无用之事或多与?何其民食之寡乏也? 夫度田非益寡,而计民未加益,以口量地,其于古犹有余,而食之甚不足者,其咎安在?无乃百姓之从事于末、以害农者蕃、为酒醪以靡谷者多、六畜之食焉者众与?细大之义,吾未能得其中。
其与丞相、列侯、吏二千石、博土议之,有可以佐百姓者,率意远思,无有所隐。
wén
文
dì
帝
yì
议
zuǒ
佐
bǎi
百
xìng
姓
zhào
诏
[
[
liǎng
两
hàn
汉
]
]
liú
刘
héng
恒
jiān
间
zhě
者
shù
数
nián
年
bǐ
比
bú
不
dēng
登
,
,
yòu
又
yǒu
有
shuǐ
水
hàn
旱
jí
疾
yì
疫
zhī
之
zāi
灾
,
,
zhèn
朕
shèn
甚
yōu
忧
zhī
之
。
。
yú
愚
ér
而
bú
不
míng
明
,
,
wèi
未
dá
达
qí
其
jiù
咎
。
。
yì
意
zhě
者
zhèn
朕
zhī
之
zhèng
政
yǒu
有
suǒ
所
shī
失
、
、
ér
而
háng
行
yǒu
有
guò
过
yǔ
与
?
?
nǎi
乃
tiān
天
dào
道
yǒu
有
bú
不
shùn
顺
、
、
dì
地
lì
利
huò
或
bú
不
dé
得
、
、
rén
人
shì
事
duō
多
shī
失
hé
和
、
、
guǐ
鬼
shén
神
fèi
废
bú
不
xiǎng
享
yǔ
与
?
?
hé
何
yǐ
以
zhì
致
cǐ
此
?
?
jiāng
将
bǎi
百
guān
官
zhī
之
fèng
奉
yǎng
养
huò
或
fèi
费
、
、
wú
无
yòng
用
zhī
之
shì
事
huò
或
duō
多
yǔ
与
?
?
hé
何
qí
其
mín
民
shí
食
zhī
之
guǎ
寡
fá
乏
yě
也
?
?
fū
夫
dù
度
tián
田
fēi
非
yì
益
guǎ
寡
,
,
ér
而
jì
计
mín
民
wèi
未
jiā
加
yì
益
,
,
yǐ
以
kǒu
口
liàng
量
dì
地
,
,
qí
其
yú
于
gǔ
古
yóu
犹
yǒu
有
yú
余
,
,
ér
而
shí
食
zhī
之
shèn
甚
bú
不
zú
足
zhě
者
,
,
qí
其
jiù
咎
ān
安
zài
在
?
?
wú
无
nǎi
乃
bǎi
百
xìng
姓
zhī
之
cóng
从
shì
事
yú
于
mò
末
、
、
yǐ
以
hài
害
nóng
农
zhě
者
fān
蕃
、
、
wéi
为
jiǔ
酒
láo
醪
yǐ
以
mí
靡
gǔ
谷
zhě
者
duō
多
、
、
liù
六
chù
畜
zhī
之
shí
食
yān
焉
zhě
者
zhòng
众
yǔ
与
?
?
xì
细
dà
大
zhī
之
yì
义
,
,
wú
吾
wèi
未
néng
能
dé
得
qí
其
zhōng
中
。
。
qí
其
yǔ
与
chéng
丞
xiàng
相
、
、
liè
列
hóu
侯
、
、
lì
吏
èr
二
qiān
千
shí
石
、
、
bó
博
tǔ
土
yì
议
zhī
之
,
,
yǒu
有
kě
可
yǐ
以
zuǒ
佐
bǎi
百
xìng
姓
zhě
者
,
,
lǜ
率
yì
意
yuǎn
远
sī
思
,
,
wú
无
yǒu
有
suǒ
所
yǐn
隐
。
。